Haydi sor sor ?
İster karmaşık sorular olsun ister basit. Teknik Kurul uzmanlarımız tekne ve deniz hayatına dair her türlü sorunuzu okuyucu@navigamagazin.com adresine yollamanızı bekliyor.
38 feet yelkenli teknemin güvertesine 3,30 metrelik fiber tabanlı botumu çıkarmak istiyorum. Dolu ağırlığı 200-250 kilogram arasında, bu işlemin armaya zarar verme riski var mıdır? (Direk üzerinde çift hızlı Andersen marka vinç var, matafora yok ve yapılamaz.) Ali Akyüz
Burak Algon cevaplıyor:
Öncelikle 20 kilogramlık botunuzu denizden teknenin üzerine almanızdan başlamak istiyorum. Bu işlemi muhtemelen balon mandarınız ile yapmanız gerekecek ve direk teknenin ortasında olduğu için botunuzu havaya kaldırırken tekneye ve daha yukarda vardavela tellerine ve dikmelerine yaslanacak. Bunun için gönderinizin ucuna palanga sistemi yapıp kullandığınızı varsaydığımızda gönder 200 kilogram botu kaldırmaya yetmez. Bunun için gönderden kısa direğe takabileceğiniz et kalınlığı sağlam boru yaptırmanız gerekecek.
Böylece mandar ile yukarı kaldırmada armaya bir zarar vermeyeceksiniz. Bunu yaptırdık ve botu kaldırdık diyelim. Ağır olduğu için ya güverteye botun tabanına uygun iki adet yatak yaptırıp onları güverteye sabitleyerek botu düz şekilde koyacaksınız veya botu bir şekilde ters çevirmek için önce tabanı üzerine koyup sonra yanlarından bağlayıp tekrar havaya kaldırarak kol gücü ile ters çevirmeye çalışacaksınız. Tabii indirme zamanında da aynı işlemlerin tersini yapacaksınız. Botunuz polyester tabanlı olduğu için bu işlemleri yaparken her seferinde mutlaka güverteye de zarar vereceksiniz. Benim tavsiyem ya botunuzu şişme tabanla değiştirmeniz ya da arkaya matafora yaptırmanız. “Yapılamaz” demişsiniz fakat ben o boy teknelere birçok kere matafora yapıp taktım. İyi bir hesaplama ve bağlantı noktalarını içeriden biraz sağlamlaştırarak mataforayı yaptırabileceğinize eminim.
İkinci el bir tekne alıyorum, karaya çekip kontrollerini yapacağız ve bir süre karada bırakmayı düşünüyorum. Altındaki zehirli iyi durumda görünüyor, tekrar boyamamız gerekli mi? Karada bekledikten sonra boyamadan denize indirebilir miyim? Denize inmeden basınçlı su ile yıkanması mevcut boyayı tazelemeye yeterli olur mu? Bilal Nalınlı
Erdinç Sezer cevaplıyor: Merhabalar, Bu soru farklı durumlar için bize geliyor. Tekneler bazen karinadaki hasarı onarmak için, bazen de şaft ve pervane sorunları veya tutya değişimleri için kısa süreli karaya çıkıyorlar. Tüm bu durumları kapsayacak şekilde bir cevap vermek istiyorum.
Öncelikle; günübirlik karaya almalarda alt yıkama yeterli olmakla beraber, daha uzun süreli parklarda en az 1 kat boya uygulanmasını (tazeleme boyası) tavsiye ediyorum.
Teknenin çıkarken mi yoksa inerken mi yıkanması ile ilgili sorunuzun cevabı için biraz teknik bilgi vermek isterim. Boyalar temel olarak üç bileşenden oluşur; pigmentler, solventler ve bağlayıcı. Solventler uygulama için gereklidir ve
boya kuruduğunda uçup gitmiş olurlar. Pigmentler boyaya uygulama özelliklerini veren (tixotropik ajanlar, dolgu malzemeleri, hızlandırıcılar vs.) maddeler ile renk ve niteliğini veren maddelerdir. Zehirli boyaların amacı deniz canlılarının karinaya yapışmasını engellemektir ve bu işi biositler yapar. Bakır ve kalay bileşikleri bu gruptadır.
Bağlayıcıların amacı ise biositleri tekne yüzeyinde tutmak, yapıştırmaktır.
Zehirli boyaları ise iki ana gruba ayırabiliriz:
Yumuşak tip; bağlayıcıları zaman içinde eriyen, aşınan ve yüzeyleri yenilenen boyalardır. Boya filmi kullanım boyunca incelir. SPC, self-polishing, eroding AF olarak isimlendiren boyalar bu sınıfa girmektedir. Sert tip; bağlayıcıları erimez, aşınmaz. Bu boya grubuna geleneksel zehirliler, hard matrix ve teflon gibi boyalar girmektedir. Biositler boya filmini terk etse de zamanla performansları düşer ve yüzeyde biosit içermeyen kof bir katman kalır.
Bahsettiğimiz bu kof, biosit içermeyen yüzey yabancı kaynaklarda “leached layer” olarak adlandırılır ve sorumuzun cevabı buradadır.
Tekne denizdeyken bu kof katman yumuşaktır ve halen geçirgenliği ve esnekliği vardır. Karaya alındığında kurursa, sertleşir ve boya çalışmaya devam etmez. Üzerine doğrudan boya uygulanmamalıdır.
Bu katman kuruyup sertleşmeden tekne karaya alındığında basınçlı yıkama ile alınmalıdır, kuruduktan sonra basınçlı yıkama yeterli olmayacaktır. Eğer sert tip zehirli boya kullanılmış ise bu katmanı uzaklaştırmak için basınçlı yıkama da yeterli olmaz, zımparalanması gerekir. Yumuşak tip zehirli boyaların yüzeyleri eriyerek kendini yenilese de yeterince seyir yapmamış ve daha çok bağlı kalmış ise biositsiz yüzey (leached layer) bu boyalarda da oluşabilir. Karaya alınır alınmaz yapılacak basınçlı yıkama bu yüzeyi almak için yeterlidir.
İlave boya katına ise yıkamadan/ zımparalamadan sonra tekne üzerinde kalan boya kalınlığına göre karar verilebilir. Genel olarak bir sezon için 1 kat boya takviyesi öneririz.