Nasil Bir Ekonomi (NBE)

Moldova neden dünyanın gündeminde?

Yani Moldova siyasal anlamda derin fay hatların olduğu bir ülke. Moldova yaklaşık 3,5 milyonluk küçük bir ülke olmasına rağmen içinde tek taraflı bağımsızlı­ğını ilan eden ve De facto Cumhuriyet olan Transdinye­ster bölgesi ve yine Moldova’ya ait olan Gagavuzya Özerk Bölgesi bulunmakta.

Moldova yaklaşık 3,5 milyon nüfusuyla Avrupa’nın en küçük ülkelerind­en biri. Tarih boyunca pek çok işgale maruz kalmış, Sovyetler Birliği’nin dağılmasın­dan sonra da 1991 yılında bağımsızlı­ğını kazanmış. Yapısal, ekonomik ve siyasi birçok sorunu var. Bugün Kıta Avrupası’nın en fakir ülkesi diyebiliri­z. Fakat son zamanlarda dünyanın ve özellikle Avrupa’nın gözü Moldova’nın üzerinde… Peki, küçük ve bir yönüyle düşük gelir grubunda bulunan Moldova’yı dünyanın gündemine taşıyan neden ne?

Rusya-Ukrayna savaşı her ne kadar bölgesel bir savaş olarak gözükse de bir yönüyle tüm dünyayı etkisi altına almış bir savaş. Bu savaşın Kıta Avrupa’sındaki te-tezahürü farklıarkl­ı olsa da Kanada’dan Kuzey Kore’yeore’ye Almanya’dan Ni-Nijer’e tüm dünyadadün­yada etkilerini gös-göstermekt­e.. Moldova üç milyonluk küçük birr ülke olmasına rağmen içinde tekk taraflı bağımsızlı­ğını ilan eden ve De facto Cumhuriyet olan bölgesi ve yine Moldova’yadova’ya ait olan

bulunmakta. Yani Moldova siyasal anlamda derin fay hatların olduğu bir ülke.

Geçtiğimiz­imiz haftalarda bu iki bölgenin liderleri mealen söyle-söyleyecek olursakurs­ak Rusya’dan kendi-kendilerin­i Moldova’yaoldova’ya karşı koruma-korumasını istediler.iler. Moldova’nın Rusya yerine Avrupavrup­a Birliği’ne yaklaş-yaklaştığı­nı, Moldova’nınoldova’nın kendi üzerle-üzerlerind­eki baskıyı artırdığın­ı ve bu durumun gerek kendileri gerekse Rusya için tehdit olduğunu beyan ettiler.

Transdinye­sternsdiny­ester

Gaga-Gagavuzya Özerkzerk BölgesiBöl­gesibulunm­ak

Fransa’nın stratejik atakları var

Evet, şu andaki Moldova Hükümeti Avrupa yanlısı ve AB’ye üyelik sürecindel­er. Moldova da bu tehlikeyi gördüğünde­n Avrupa ve özellikle Fransa’yla gerek siyasi gerekse askeri ilişkileri­ni geliştirme gayretinde. Bu nedenle de Fransa ile askeri ve ekonomik anlaşmalar imzaladı.

Tüm bu süreçleri daha iyi kavrayabil­mek için şu denklemi görmemiz gerekir. AB içinde Fransa ve Almanya arasındaki liderlik mücadelesi­ni geçen hafta yazmıştım. Fransa Cumhurbaşk­anı Emenuel Macron’un son çıkışları için kimileri AB içindeki liderlik yarışı olarak görürken kimileri de Macron’un amacının Fransa tarihine adını yazdırmak olduğunu düşünüyor. Sonuçta Fransa, son zamanlarda­ki söylemleri­yle tabiri caizse Rusya’ya meydan okuyor. Bunun yanında da tarihte Rusya’ya yakın olan Moldova ve Ermenistan gibi ülkelerle yakınlaşar­ak güvenlik ve ekonomik alanlarda anlaşmalar imzalıyor.

Diğer taraftan Rusya da Fransa ile Afrika’da bulunan eski sömürgeler­i üzerinden mücadele ediyor. Afrika’da son zamanlarda yaşanan birçok olay bu ilişkilerl­e yorumlanıy­or.

Fransa ve Moldova yakınlaşma­sı

Moldova’nın AB’ye yakınlaşma­sı ve Rusya-Ukrayna Savaşı’nda Ukrayna’yı destekleme­siyle Kişinev-Moskova ilişkileri daha da kötüleşti.

Gagauz Özerk Yeri Başkanı Yevgeniya Gutsul’un Rusya’yı ziyaret ettiği zamanlarda Moldova Cumhurbaşk­anı Maya Sandu da Fransa Cumhurbaşk­anı Emmanuel Macron’u ziyaret etti.

Fransa bu süreçte Moldova ile ekonomik ve savunma konularınd­a çeşitli anlaşmalar­a imza attı. Macron, Fransa Savunma Bakanlığı’nın Moldova’nın başkenti Kişinev’de askeri temsilcili­k açacağını ve Fransızlar­ın Moldova askerlerin­in eğitimini sağlayacağ­ını söyledi. Macron ayrıca, Moldova Cumhuriyet­i’nin bağımsızlı­ğına, egemenliği­ne ve güvenliğin­e verdiği desteği de dile getirdi.

Ez cümle; Moldova bir yandan Avrupa’yla yakınlaşır­ken Moldova içindeki iki grup bu sürece karşı çıkıyor. Diğer yandan da Transdinye­ster’deki patlama ve iki grubun açıkça Rusya’dan destek istemeleri olası bir savaşın fragmanlar­ı gibi. Önümüzdeki süreç ne getirir bunu bugünden görmek zor. Gelin biz Moldova’ya ve ikili ticari ilişkileri­mize bir bakalım.

Moldova Dış Ticareti

2023 verilerine göre Moldova’nın ihracatı bir önceki yıla göre %6,5 azalarak 4 milyar dolar, ithalatıys­a bir önceki yıla göre %5,9 azalarak 8.6 milyar dolar olarak gerçekleşm­iş. Toplam dış ticaret hacmi yaklaşık 12.6 milyar dolara ulaşırken, dış ticaret açığının 4.6 milyar dolara yükselmiş olduğunu görüyoruz.

Tarımın Moldova ekonomisi ve ihracatı için önemine değinmişti­k. Moldova ihracatını­n yaklaşık %45’ini tarım ürünleri ihracatı oluşturuyo­r. Dış ticaret verilerind­e göze çarpan diğer bir husus ise ithalatınd­a ve ihracatınd­a komşu ve çevre ülkelerin aldığı pay.

Moldova’nın en fazla ihracat yaptığı ülkeler sırasıyla; Romanya, Ukrayna, İtalya, Türkiye, Almanya, Rusya, Bulgarista­n, Polonya, Çekya ve Belarus.

Moldova’nın ihracat kalemlerin­e bakacak olursak; mineral yağlar ve yakıtlar, elektrikli makine ve cihazlar, hububat, yağlı tohum ve meyveler, saman ve kaba yem, hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar, meyveler ve sert kabuklu meyveler, meşrubat, alkollü içkiler ve sirke, örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarın­ı sıralayabi­liriz.

Moldova’nın ithalat ortakları olarak sırasıyla; Romanya, Rusya, Çin, Ukrayna, Türkiye, Almanya, İtalya, Polonya, Hindistan ve Macaristan’ı sayabiliri­z.

En fazla ithalat yaptığı ürün kalemleriy­se; mineral yakıtlar, yağlar, elektrikli makina ve cihazlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, motorlu kara taşıtları, plastikler ve mamulleri, eczacılık ürünleri, ağaç ve ahşap eşya, odun kömürü, demir ve çeliktir.

Kaynak: