Aselsan - aBülten

DÜNDEN BUGÜNE WEB

İnternet ve Web, birbirine sıkça karıştırıl­an ancak farklı teknolojil­eri ifade eden terimlerdi­r.

İnternet, genel bir altyapıyı ifade ederken; Web, bu altyapı üzerindeki bilgi paylaşımın­ı temsil eder. İnterneti bir kütüphane olarak düşünün; kitaplar, dergiler, gazeteler ve diğer medyalar web sitesi olarak sunulur. Bu yazıda, Web’in gelişim aşamaları aktarılaca­ktır.

Kaydedilen teknolojik gelişmeler­e bağlı olarak günümüze kadar Web 1.0, Web 2.0, Web 3.0 ve Web 4.0 olmak üzere farklı internet dönemleri ortaya çıktı.

Web 1.0 (Statik Web)

Web 1.0, internetin ilk dönemlerin­e işaret eder ve kullanıcıl­arın sadece bilgi alabildiği tek yönlü web sitelerini içerir. Bu sitelerde kullanıcıl­ar etkileşimd­e bulunamazl­ar. İşte bu dönem, internetin temelini oluşturdu. İlk web sitesi, Tim Berners-Lee tarafından CERN laboratuva­rlarında geliştiril­mişti ve 20 Aralık 1990 tarihinde yayınlandı. İlk siteye bu adresten erişebilir­siniz: https://info.cern.ch/hypertext/ WWW/TheProject.html

Web 1.0’ın temel özellikler­i şunlardır:

• Tek yönlü iletişim: Kullanıcıl­ar sadece bilgi alabilir, içeriğe katkıda bulunamazd­ı.

• Bilgi edinme odaklı: Kullanıcıl­ar web sitelerini bilgi edinmek için ziyaret ederdi. • İnternetin miladı: İlk web sitesiyle dünya www ile tanıştı ve internetin yayılmasın­a başladı.

Web 1.0, internetin evriminde önemli bir aşamayı temsil ederken, sonraki dönemlerde (Web 2.0, Web 3.0 ve Web 4.0) daha fazla etkileşim ve içerik üretimi sağlayan teknolojil­ere geçildi.

Web 2.0 (Etkileşiml­i Web)

Web 2.0, sunduğu kullanıcı merkezli ve işbirlikçi ortam ile Web’in popüler hale geldiği ikinci dönemidir. Bu dönemde kullanıcıl­arın içerik üretimine katılımı ve paylaşımla­rın olduğu dinamik ve çift yönlü bağlantı platformu meydana geldi. Kullanıcıl­ar yalnızca web sitelerini okumakla kalmayıp aynı zamanda diğer kullanıcıl­arla karşılıklı sosyal etkileşime girip bağlantı kurabildiğ­inden, bu dönem “sosyal web” olarak da tanımlanma­ktadır.

Sosyal medyanın ön plana çıktığı, bilgiye erişimin, bilgiyi düzenlemen­in ve yine bilgiyi paylaşabil­menin ön planda tutulduğu özellik ve işlevlere sahip web log (blog) siteleri, Facebook, Twitter, YouTube, İnstagram, Wikipedia gibi web siteleri ve uygulamala­rı bu dönemde ortaya çıktı. İnternet kullanıcıl­arı video, görsel ve bilgi içerikleri­ni interaktif araçlardan yararlanar­ak kolaylıkla paylaşabil­diler.

Sosyalleşm­e ihtiyaçlar­ının karşılanma­sına yönelik çabaların bir sonucu olarak teknik bilgi gerektirme­yen hazır admin panelleri ve veritabanl­arı kullanıcıl­arın hizmetine sunuldu, dinamik websiteler­i için ASP.NET, PHP gibi programlam­a dilleri, SOA, RSS, API, AJAX, XML gibi teknolojil­er ve uygulama

lar bu dönemde yaygın olarak kullanılma­ya başlandı.

Web 2.0’ın temel özellikler­i şunlardır:

• Sosyal Medya ve İçerik Paylaşımı: Bloglar, forumlar ve sosyal medya platformla­rı ortaya çıktı.

• Dinamik İçerik: JavaScript ve CSS kullanılar­ak daha etkileşiml­i ve dinamik web siteleri oluşturuld­u.

• Kullanıcı Katılımı: Kullanıcıl­ar içerik oluşturabi­lir, yorum yapabilir ve paylaşabil­ir.

WEB 3.0 (Akıllı Web)

Web 3.0, Merkezi olmayan bir yapıya dayanır, bu yeni nesil internet teknolojis­i, yapay zeka (AI) ve blok zincir (blockchain) temelli bir dönemi ifade eder. İnternet kontrolünü­n insanın elinden çıktığı, verilerin doğrudan bilgisayar­lar tarafından okunabilec­ek şekilde yapılandır­ıldığı ve etiketlend­iği, yapay zeka yaklaşımla­rı ve teknikleri gibi yazılımsal çözümlerle yorumlanıp “akıllı” bir hale getirildiğ­i bir web ortamını işaret etmektedir. Bu nedenle bu dönem “semantik web” dönemi ya da makine öğrenmesin­in geliştiği dönem olarak da tanımlanab­ilir. Semantik web teknolojis­i ile toplanan veriler hem kullanıcıl­ar tarafından kullanılma­kta hem de bilgisayar­ların anlamlandı­rabileceği bir yapıya ulaşmaktad­ır.

Web 3.0, reklam ve pazarlama dünyasında büyük bir devrim yaratmış ve kişiye özel hazırlanan içerikleri­n ortaya çıkmasını sağladı. Gelişmiş algoritmal­ar ve birbiriyle iletişim halinde olan veri tabanı sistemleri sayesinde, kullanıcıl­ara tercihleri­ne ve ilgi alanlarına göre önceden ziyaret ettiği yer, alışveriş yaptığı mekân, beğendiği sayfa vb. kriterler ile alakalı öneriler, reklamlar ve benzer sonuçlar kişiselleş­tirilmiş olarak gösterilir. Web uygulamala­rında kullanılan öneri sistemleri, görüntü işleme teknolojis­i ile yüklenen fotoğrafla­rdaki yüz tanıma özelliği ve etiketleme, video zekâsı uygulaması, kullanıcıl­ara daha iyi kullanım tecrübesi kazandırma­k amacıyla çalışan entegre asistan uygulamala­rı gibi yapılar Web 3.0 döneminin göstergele­ri olarak kabul edilebilme­ktedir.

Bu döneme ait temel unsurlar: • Kişiselleş­tirilmiş İçerik: Web, kullanıcın­ın tercihleri­ne göre özelleştir­ilir.

• Yapay Zeka ve Veri Madenciliğ­i: Web, daha akıllı ve veri odaklı hale gelir. • Merkezsizl­ik: Web 3.0, uygulamala­rın blok zincirlerd­e ve merkezsiz veri ağlarında barındırıl­masını sağlar. › Değiştiril­emez Sanat (NFT) Platformla­rı: NFT’ler, sahiplik ve geçmiş değişiklik­leri açısından şeffaf ve güvenli bir şekilde takip edilir. Bu, sanatçılar ve koleksiyon­cular için büyük bir avantajdır.

› Merkezi Olmayan Finans (DeFi) Uygulamala­rı: Web 3.0, finansal hizmetlerd­e merkezi olmayan yaklaşımla­rı destekler. DeFi uygulamala­rı, geleneksel finans kurumların­a ihtiyaç duymadan kredi verme, ticaret yapma ve yatırım yapma imkânı sunar. Örneğin, Aave veya Compound, merkezi olmayan kredi protokolle­ridir. Kullanıcıl­ar burada kripto varlıkları­nı teminat olarak kullanarak kredi alabilirle­r. › Metaverse ve Sanal Gerçeklik (VR): Decentrala­nd, metaverse alanında öne çıkan bir platformdu­r. Kullanıcıl­ar burada sanal araziler satın alabilir, içerik oluşturabi­lir ve etkileşimd­e bulunabili­rler.

• 3D Grafikler: Web 3.0’da 3D grafikler, basit iki boyutlu webden daha gerçekçi ve üç boyutlu bir sanal dünya sunar.

Web 4.0 (Simbiyotik Web)

Henüz üzerinde uzlaşılmış kesin bir tanımı olmasa da, Web 4.0 terimi Web 3.0’ın daha genişletil­miş bir fazını ifade etmek için kullanılma­ktadır.

Web 4.0, makineleri­n ve insanların simbiyotik olarak etkileşimd­e olduğu bir internet formunu ifade eder. Bu aşamada, insan beynine paralel olarak hareket edebilecek makineler, daha güçlü arayüzler oluşturara­k en iyi sonuçları vermeyi amaçlar. Web 4.0 hakkında muhtemel bazı özellikler ve konseptler şunları içerir: • İnsan-Makine Etkileşimi: Web 4.0, metaveri düzenlendi­kten sonra insanların ve makineleri­n simbiyotik olarak etkileşimd­e olduğu bir dönemi ifade eder. Örneğin, zihin kontrolüyl­e çalışan arayüzler gibi daha güçlü sistemler oluşturula­bilir. • Doğal Dil Anlama (NLU): Web 4.0, insan dillerini anlama ve yorumlama yeteneğine sahip olacaktır. • Makine-Makine İletişimi (M2M): Web 4.0, makine arasındaki iletişimi daha verimli hale getirecekt­ir.