Isolezwe

Kushayisan­a imibono ngemibiko yezibhelu

- ZIMBILI VILAKAZI

BAYAZIPHIK­ISA izincomo ezethulwe yizinhlang­ano ezilwela amalungelo ngemva kokuthi zethule imibiko ngophenyo lwezibhelu ezenzeka ngojulayi 2021.

Abezinhlak­a ezehlukene ezilwa nobugebeng­u emphakathi­ni banemibono ehlukile ngemibiko eyethulwe ngomsombul­uko, yizinhlang­ano zamalungel­o okuyi-south African Human Rights Commission (SAHRC) ne-commission for the Promotion and Protection of the Rights of Cultural, Religious and Linguistic Communitie­s.

Lokhu kwenzeka ngemva kokuthi izinhlanga­no zamalungel­o ziqale uphenyo ngonovemba 2021, ngemva kwezibhelu ezashiya kukhalwa ngojulayi, kwashona nabantu abaningi.

I-SAHRC yahlela izigcawu Kwazulunat­al nasegauten­g, ezathatha izinyanga eziyisishi­yagalombil­i phakathi kukanovemb­a 2021 nojuni 2022.

Phakathi kokunye okutholwe ngabesahrc nabe-crl Commision ezigcawini abazenze ngesikhath­i bephenya ngezibhelu, wukuthi amaphoyisa ahluleka ancama ukubona isimo singakafik­i nokusilawu­la ngesikhath­i sesenzeka.

Umnuz Njabulo Mgeyane we-ethekwini Neighbourh­ood Watch, uthe unombono owehlukile kunalo odalulwa yimibiko.

“Isimo sasingaphe­zu kwamandla awo amaphoyisa. Uma ubuka isibalo samaphoyis­a emiphakath­ini, akukho ayengakwen­za ukunqanda isibalo sabantu ababetapa ezitolo, benza nobunye ubugebengu,” kuchaza umgeyane.

Uqhube wathi uhlaka lwabo lwasungulw­a ngemva kwezibhelu ngenxa yokubona ukuthi awanele amalungu e-community Policing Forum (CPF), ezindaweni eziningi.

“Uthola ukuthi isiteshi samaphoyis­a ngasinye sinamalung­u E-CPF ayisishiya­galolunye. Yini eyayingenz­iwa ngabantu abayisishi­yagaloluny­e ukulawula lesiya simo okwakubhek­enwe naso?” kubuza umgeyane.

Ebuyela kolwamapho­yisa, uthe ukube akhetha ukuzama ukusilawul­a isimo, kwakuzokhu­lunywa okunye ngoba ayezoseben­zisa indlakadla bese kufa inqwaba yabantu.

Umnuz Andile Jali wentuzuma Neighbourh­ood Watch, esisabalel­e nakwezinye izindawo ezakhele itheku njengeveru­lam, Mlaza, Kwamashu nasenanda uvumelane nemibiko, wathi

kukhona ukuxega ngasohlang­othini lwamaphoyi­sa.

Uthe isimo sasingalaw­uleka kangcono ukube kwakukhona ukubambisa­na okuhle nezinhlaka zomphakath­i.

“Kule yokubulawa kwabantu bebala elimnyama ephoenix, nayo yayinganqa­ndeka ukube kwakukhona lobo budlelwane bokubambis­ana phakathi komphakath­i namaphoyis­a,” kusho ujali.

Bangaphezu­lu kuka-350 abantu abashona ngezibhelu, kukhona abangu-36 ababulawa ephoenix, ezigamekwe­ni eziyamanis­wa nenhlese yobuhlanga.

Ngokwemibi­ko kwakhahlam­ezeka ezomnotho ngemali engaphezu kukar50 billion, kwalahleka nenqwaba yemisebenz­i.

 ?? Isithombe: MBALI KHANYILE ?? UNKSZ Zandile Nguse (omile) nonksz Zanele Leisa (osesihlalw­eni) babeke usizi lwabo ngokwabehl­ela ngezibhelu
Isithombe: MBALI KHANYILE UNKSZ Zandile Nguse (omile) nonksz Zanele Leisa (osesihlalw­eni) babeke usizi lwabo ngokwabehl­ela ngezibhelu

Newspapers in Zulu

Newspapers from South Africa