Nederland, help mee belastingmisbruik te stoppen
Nederland moet het VN-belastingverdrag steunen, schrijven en
Tussen al het deprimerende nieuws over falende internationale samenwerking, is er op dit moment iets hoopvols gaande waarvan velen niet of nauwelijks op de hoogte zijn. Lidstaten van de Verenigde Naties werken aan bindende afspraken om grootschalige internationale belastingontwijking tegen te gaan. Helaas
is Nederland één van de landen die zich hier tot nu toe tegen verzet.
Vorig jaar december heeft de Algemene Vergadering van de VN met een meerderheid van stemmen een baanbrekend voorstel aangenomen om te werken aan een Raamverdrag inzake Internationale Belastingsamenwerking, ofwel het VN-belastingverdrag. Het besluit tot dit verdrag was hoognodig, want grensoverschrijdende belastingontduiking en -ontwijking gebeurt op grote schaal, waardoor de staatskas in vrijwel alle landen ter wereld veel geld misloopt. Dit is enorm nadelig voor het verwezenlijken van publieke voorzieningen en mensenrechten, zoals gezondheidszorg, onderwijs en sociale zekerheid, en voor het behalen van klimaatdoelstellingen.
De meest recente cijfers over belastingen in de EU laten zien dat multinationale bedrijven meer winst verschuiven dan ooit tevoren, om het betalen van belasting te vermijden. Ondanks groeiende bedrijfswinsten is het effectieve belastingtarief voor bedrijven wereldwijd sinds de jaren 80 gedaald van gemiddeld 40 procent tot onder de 25 procent. Ook tonen de cijfers aan dat miljardairs profiteren van onwaarschijnlijk lage persoonlijke belastingtarieven: tussen 0 procent en 0,5 procent van hun vermogen. Landen lopen daardoor gezamenlijk tussen de 240 en 600 miljard dollar per jaar mis.
De situatie is het meest nijpend voor lage-inkomenslanden. Berekeningen voor landen in oostelijk en zuidelijk Afrika laten zien dat zij jaarlijks 34 miljard dollar aan inkomsten voor de staatskas mislopen door belastingontwijking. Ook Nederland loopt veel geld mis door wereldwijd belastingmisbruik via belastingparadijzen. Volgens berekeningen van Tax Justice Network gaat het om jaarlijks 10 miljard dollar. De welvarende groep landen van de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) is verantwoordelijk voor 78 procent van alle wereldwijde belastingverliezen. Binnen deze groep is ons kleine Nederland als ’s werelds grootste doorsluisland een mede-veroorzaker van het probleem.
Alhoewel er in OESO-verband is gewerkt aan maatregelen tegen internationale belastingontwijking, zijn lage-inkomenslanden hierbij nauwelijks betrokken geweest. De voorstellen blijken vooral voordelig voor landen waar het kapitaal en de hoofdkantoren van multinationals zitten.
Het VN-belastingverdrag kan de basis vormen voor een eerlijk en effectief internationaal systeem voor belastingsamenwerking, gebaseerd op principes die het publieke belang en mensenrechten bevorderen.
ot nu toe probeert Nederland het VN-belastingverdrag tegen te werken. Allereerst door tegen het voorstel voor de ontwikkeling van een verdrag te stemmen. Daarna door te proberen voorstellen voor uitwerking van het verdrag af te zwakken. Dat laatste blijkt onder andere uit het Nederlandse pleidooi voor een menu van opties, waaruit landen vrijwillig kunnen kiezen, in plaats van een juridisch bindend verdrag. Het moet volgens Nederland allemaal zo vrijblijvend mogelijk zijn. Verder stelde Nederland voor om de enige zin te schrappen die betrekking heeft op het eerlijk en evenwichtig belasten van multinationale ondernemingen.
Landen waren deze weken in New
York om het eens te worden over de basisuitgangspunten voor zowel het VN-belastingverdrag als het onderhandelingsproces ernaartoe. Deze uitgangspunten vormen het fundament waarop verder gebouwd kan worden, en moeten dus goed en stevig zijn. Er ligt een goede conceptversie, maar vooral hoge-inkomenslanden proberen belangrijke punten eruit te gooien, zoals overeenstemming met mensenrechten, het eerlijk belasten van rijke individuen en multinationals, en het aanpakken van oneerlijke toewijzing van belastingrechten die juist lage-inkomenslanden onevenredig treft. Nederland zou juist pal voor deze en andere goede uitgangspunten moeten staan en volledig meewerken aan de totstandkoming van het VNbelastingverdrag en de uitvoering ervan.
Barbara Fienieg is expert gezondheidsfinanciering bij Wemos en Arnold Merkies is coördinator van Tax Justice Nederland