Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Tientallen willen hem spreken, slechts vijftien worden gekozen
“De bisschoppen beslissen wie uitgenodigd wordt. Alles moet in het donkere, in het verborgene gebeuren” Priester Rik Devillé
Maximaal vijftien misbruikslachtoffers zullen eind september de paus ontmoeten. Het wordt een gesprek rechtstreeks met Franciscus, zonder inmenging van de Belgische kerkleiders. Wie de vijftien worden, wordt beslist na een samenkomst dit weekend. Al komt er kritiek op de “geheimdoenerij”.
Tientallen slachtoffers van seksueel misbruik binnen de Belgische Kerk verzamelen morgenochtend in de Guimardstraat, het hoofdkwartier van de bisschoppenconferentie in Brussel. Doel: uitmaken wie aanwezig mag zijn op een gesprek met paus Franciscus, die ons land van 26 tot 29 september bezoekt. Eind juni had de Kerk een bevraging uitgestuurd naar zo veel mogelijk bekende misbruikslachtoffers, om te peilen naar de aanpak van de misbruikcrisis door die Kerk. Tegelijk werd gevraagd wie interesse had in een ontmoeting met Franciscus. Wie positief antwoordde, kreeg eind augustus een mail, met een uitnodiging voor de voorbereidende ontmoeting van morgen.
“Graag willen wij u danken voor uw belangstelling en uw moed om in te gaan op onze vraag om te getuigen in een persoonlijk gesprek met paus Franciscus”, staat te lezen in de mail. “De paus hecht veel belang aan deze ontmoeting en wil op de eerste plaats naar jullie luisteren.”
Maar er waren veel aanmeldingen, klinkt het, en er is ruimte voor maximaal vijftien slachtoffers om de paus te ontmoeten. Vandaar dus de voorbereidende vergadering, die wordt begeleid door een aantal psychologen. Naderhand wordt bepaald wie binnen drie weken aanwezig mag zijn “aan de hand van een aantal criteria, zoals regio, geslacht, taal en plaats van het misbruik”.
Medeleven en paternoster
Wie de uiteindelijke selectie maakt en waar en wanneer precies het gesprek zal plaatsvinden, daarover zwijgt de Belgische kerkleiding. Ze wil de pausontmoeting “in alle discretie” voorbereiden. Daarop komt kritiek. Priester Rik Devillé, bezieler van de Werkgroep mensenrechten in de Kerk en spreekbuis voor een reeks slachtoffers, noemt die discretie “geheimdoenerij”. En hij vreest dat die slachtoffers die zich kritisch tonen voor de aanpak van de Kerk, uiteindelijk niet uitgenodigd zullen worden.
“Slachtoffers zijn niet meer, zoals twintig jaar geleden, bang om naar buiten te komen met hun verhaal”, zegt Devillé. “De documentairereeks Godvergeten heeft aangetoond dat wie zicht toont, niet veroordeeld wordt, integendeel. Ze nemen de regie in handen, en dat is heilzaam. Bij deze ontmoeting wordt de slachtoffers de regie weer uit handen genomen. Ze mogen naar de voorbereidende vergadering komen, maar de bisschoppen beslissen wie uitgenodigd wordt en waar het gesprek zal plaatsvinden. Alles moet in het donkere, in het verborgene gebeuren.”
“Zo worden de slachtoffers opnieuw in een ondergeschikte plek gezet. Een paar mensen zal een paar woorden met de paus wisselen, en voor sommigen kan dat helend zijn. Maar wij weten, van eerdere ontmoetingen met slachtoffers in andere landen, dat er verder niks gebeurt. De paus gaat het land uit en de slachtoffers blijven achter met een paar mooie woorden van medeleven en een paternoster als geschenk.”
“Onze discretie heeft niets te maken met geheimzinnigheid”, zegt Geert De Kerpel, die het woord voert voor de Belgische bisschoppen. “De slachtoffers zijn mensen met trauma’s en we willen in alle rust en sereniteit, sámen met hen, naar de ontmoeting toewerken. De paus bezoekt ons land op uitnodiging van onze katholieke universiteiten, de slachtoffers hebben een ontmoeting gevraagd en wij als Belgische Kerk hebben die vraag sterk ondersteund. Die ontmoeting kan niet plaatsvinden met vele tientallen mensen samen, omdat het echt de wens van de paus is om te luisteren naar elke aanwezige. Het zijn de slachtoffers en Franciscus, alleen in een ruimte. Maar niemand is op voorhand uitgesloten. Absoluut niet. Zeker niet wie de moed heeft gehad om de voorbije tijd naar voren te komen.”
Toch vorm van voldoening
Een van de slachtoffers die morgen aanwezig zullen zijn – en die anoniem blijft, om de kans op een pausontmoeting niet te hypothekeren – zegt er dit over. “Ik denk dat het een opgezette show wordt. En ik denk dat Franciscus een oude man met achterhaalde ideeën is. Maar toch is het mijn doel hem te ontmoeten. Omdat ik denk dat het mij een vorm van voldoening kan geven. De bisschoppen hebben altijd naar Rome gewezen. De paus ís Rome. Als ik hem face-to-face kan ontmoeten, kan ik hem duidelijk maken dat het anders moet. Dat hij zich moderner moet opstellen, niet alleen tegenover misbruikslachtoffers, maar ook tegenover holebi’s en tegenover het celibaat. Daarom ga ik zaterdag hoopvol naar Brussel. Dat de Kerk de regie in handen houdt, dat de locatie geheim blijft, dat is logisch. De paus is als de koning, er zijn strenge veiligheidsvoorschriften.”
Open deuren
En toch. De kerkleiding in ons land kan maar beter goed nadenken over hoe ze omgaat met de regie van de pausontmoeting, en met de selectie ervoor, zegt Kasia Uzieblo. Zij is professor forensische psychologie aan de VUB, is Vlaams coördinator van de hulplijn 1712 en was als extern deskundige betrokken bij de onderzoekscommissie naar misbruik in de Kerk. “Deze slachtoffers zijn getraumatiseerd, eerst door het misbruik, en bijkomend door de manier waarop de Kerk erop gereageerd heeft. Je wilt hen niet nóg eens traumatiseren.”
“Het allerbelangrijkste is inderdaad: de regie bij de slachtoffers leggen en hen erkenning geven. Maar het blijft bij praten, achter gesloten deuren, onder voorwaarden. De slachtoffers willen de rollen omdraaien. ‘Nu moeten jullie naar ons luisteren, zodat het anderen niet meer overkomt.’ Een gesprek met de paus, zoals het nu wordt gepland, kan voor sommigen een therapeutisch effect hebben. Maar voor veel andere slachtoffers, met andere noden, zal het niet voldoende zijn. Dat moet je respecteren. Het gaat niet om open deuren, het gaat om een open gesprek. Over je nederig opstellen en over verantwoordelijkheid nemen.”