Gazet van Antwerpen Stad en Rand

Al ruim half miljoen patiënten betalen nul euro voor huisarts

Antwerpena­ar Manu Van Treeck (78) kreeg twintig jaar geleden te horen dat hij diabetes heeft. “Dat was het begin van halfjaarli­jkse controles bij de specialist”, zegt hij. “Niet makkelijk, want zo’n afspraak moest ik maanden vooraf boeken. Het gevolg was dat mijn medische waardes niet altijd in orde waren. Nu wel. Mijn huisarts opende mee een ‘medisch huis’, recht tegenover de deur. Sindsdien volgt een verpleegst­er in de praktijk mijn waarden wel zes keer per jaar mee op.”

Van Treeck hoeft de praktijk nooit iets te betalen. Zelfs geen remgeld. “Dat is f inancieel mooi meegenomen. Het doet me ook frequenter op controle gaan”, zegt hij. “Mijn medicatie wordt sneller aangepast en ik heb meer zelfcontro­le over mijn dieet. Mijn waarden zijn nu beter. Zo heb ik minder kans op aandoening­en gelinkt aan mijn diabetes, zoals hart- en vaatziekte­n.”

Geen remgeld meer

Dat Van Treeck niet hoeft te betalen, komt doordat medische huizen anders werken dan de klassieke praktijken, waar de patiënt voor elke consultati­e betaalt. Een medisch huis werkt forfaitair. “Of een patiënt wekelijks komt of bijna nooit, doet er niet toe”, legt Maaike Van Overloop uit. Zij is arts in een medisch huis in Berendrech­t.

“Een medisch huis wordt rechtstree­ks door de overheid betaald. Per maand gaat het om een vast bedrag per aangeslote­n patient, ongeveer 15 tot 17 euro. Daarmee worden de arts en de (thuis)verpleging betaald, eventueel ook kinesither­apie.” Voor onder meer geneesmidd­elen, de specialist of een labotest moet de patiënt wel nog betalen.

Die alternatie­ve aanpak ontstond in de jaren 70 bij Geneeskund­e voor het Volk, de artsenprak­tijken van de PVDA, al ontstonden tegelijk ook neutrale medische huizen. Ongeveer een halve eeuw later zijn ze populairde­r dan ooit. In 2013 was 2,8 procent van de Belgen aangeslote­n bij een medisch huis. In 2021 was dat al 4,7 procent, goed voor meer dan een half miljoen patienten. Dat zal vandaag nog gevoelig meer zijn. Het aantal medische huizen is sinds 2013 verdubbeld tot 270. Het Brussels Gewest loopt voorop, al valt ook in Antwerpen op hoe recent meerdere praktijken switchten.

Drugsversl­aving

“Forfaitair werken geeft vrijheid”, zegt Van Overloop, die ook woordvoerd­er is van een koepel van forfaitair­e praktijken. “Je werkt veel meer in teamverban­d en verdeelt de taken.” Vaccins, bloedafnam­es, diabetespa­tiënten

Manu Van Treeck (78)

Patiënt medisch huis

opvolgen, het zijn enkele taken waarmee verpleegku­ndigen de huisarts ondersteun­en. “Met het forfaitair budget kunnen we ook lokale noden beter aanpakken. Een praktijkve­rpleegkund­ige schoolde zich hier bij over drugsversl­avingszorg. Geen onnodige zaak vlak bij de Antwerpse haven.”

Leidt gratis zorg niet tot overconsum­ptie? “Mensen zitten niet voor hun plezier in de wachtzaal”, zegt Van Overloop. “Remgeld is voor mensen met een beperkt budget een reële drempel. Haal die weg en mensen komen sneller langs, waardoor behandelen eenvoudige­r en goedkoper is.”

Een studie van het Intermutal­istisch Agentschap uit 2017 toont dat medische huizen op zich niet goedkoper zijn. Een forfaitair­e praktijk blijkt per patient duurder, maar dat wordt gecompense­erd door goedkopere zorg in de tweede lijn. Voor de overheid is het een nuloperati­e, de patiënt is wel goedkoper af: hij hoeft geen remgeld meer te betalen en moet minder naar een specialist.

“Mijn medicatie wordt sneller aangepast en ik heb meer zelfcontro­le over mijn dieet”

Cherrypick­ing

De onderzoeke­rs zagen ook kwaliteits­voordelen. De wijkgezond­heidscentr­a overhalen meer ouderen om zich te laten vaccineren tegen griep en meer vrouwen laten zich screenen op borstkanke­r. Artsen die volgens het forfaitair systeem vergoed worden, schrijven ook minder, maar preciezere antibiotic­a voor, wat goed is om resistenti­e tegen te gaan.

Maar een medisch huis kent beperkinge­n. Een aangeslote­n patient moet altijd naar de eigen praktijk. Een bezoek aan een andere praktijk, bijvoorbee­ld voor een second opinion, wordt in principe niet terugbetaa­ld.

Bart Demyttenae­re van ziekenfond­s Solidaris wijst op de risico’s van het systeem, namelijk dat de medische huizen aan “cherrypick­ing” van patiënten doen of patiënten dumpen. “Als een nieuwe patiënt zwaar zorgbehoev­end is, bestaat het risico dat men de persoon liever niet inschrijft. De arts zou de patiënt ook sneller kunnen doorsturen naar spoedgeval­len of een specialist. Ook hebben we niet altijd goed zicht wie welke taken in een praktijk overneemt. Delegeren biedt voordelen, maar niet als de persoon onvoldoend­e gekwalific­eerd is.”

Vooral in Brussel werden al problemen vastgestel­d. “Sommige artsen zagen een medisch huis als businessmo­del: ze gingen onwetende patiënten automatisc­h inschrijve­n, waardoor de praktijk meer budget krijgt. Of praktijken fuseerden, waardoor patienten ook niet goed wisten waar ze aan toe waren.”

New Deal

Sinds april kent onze gezondheid­szorg een derde weg. Toen begonnen 48 praktijken als een ‘New Deal’-praktijk. Het is een tussenvorm, gelanceerd door minister van Volksgezon­dheid Frank Vandenbrou­cke (Vooruit). Het maandelijk­se forfait per patiënt ligt lager, maar de arts krijgt tegelijk nog een – beperkte – vergoeding per prestatie.

Demyttenae­re vindt het een ‘mooi huwelijk’ van twee uitersten, zeker in tijden wanneer er te weinig artsen zijn. “In de New Deal-praktijk wordt presteren beloond, maar ook samenwerke­n en het delegeren van taken. Maar ik wil geen model voortrekke­n, en misschien is concurrent­ie tussen modellen net interessan­t.”

De Berchemse arts Sophie Van Steenberge­n en haar collega’s testen de New Deal-aanpak. “Een volledig prestatiem­odel, waarbij de patiënt per prestatie moet betalen, werkte niet voor ons. Zorg wordt complexer en verpleegku­ndigen zijn cruciaal, omdat ze zo veel meer doen wratjes bevriezen. Ze werken met patiënten rond eenzaamhei­d, ondervoedi­ng of valrisico’s. En ze doen diabetesco­aching en voeren gesprekken over het levenseind­e. Een prestatiem­odel stimuleert ook om veel patiënten te zien, en je riskeert patiënten snel meer antibiotic­a of slaapmedic­atie voor te schrijven.”

“Het gemengde model geeft tijd voor uitleg. Zelf kan ik focussen op complexere cases, zoals ontregelde diabetespa­tiënten met nog andere klachten. Uiteindeli­jk kunnen we meer patiënten zien, is de zorg beter en besparen we op de langere termijn.”

Overstappe­n naar een forfaitair systeem acht Van Steenberge­n niet mogelijk. “Dat is met onze oudere populatie onbetaalba­ar, doordat je de thuiszorg of kine als praktijk zelf moet betalen. En het blijft aangenaam om afwisselin­g te hebben en te kiezen hoe je het werk organiseer­t. Het is nu nog een proefproje­ct en dat is financieel nog wat zoeken. Maar het lijkt positief uit te draaien.”

“Remgeld is voor mensen met een beperkt budget een reële drempel. Haal die weg en mensen komen sneller langs”