Gazet van Antwerpen Stad en Rand

Van socialisti­sche filmclub tot multicultu­reel buurthuis

“We beslissen samen met onze vrijwillig­ers, lokale vereniging­en en buurtbewon­ers wat er op het scherm komt”

Ewa Pradzynska-Kostecka

Coördinato­r

Dit najaar en in 2025 mag je in Filmhuis Klappei in de Klappeistr­aat heel wat feestgedru­is en – uiteraard – films verwachten. De organisati­e werd vijftig jaar geleden opgericht en nam later haar intrek in een voormalig politiekan­toor. De eerste verdieping van het historisch­e pand wordt grondig gerenoveer­d en opent volgend jaar de deuren.

Het Centrum voor Filmcultuu­r vzw werd in 1974 opgericht en vond in 1987 een vaste stek in de Klappeistr­aat 2. Daar was eerder een politiekan­toor gevestigd geweest, maar begin jaren 70 was de politie verkast naar het politiekan­toor in de Gasstraat. Het pand in de Klappeistr­aat werd daarna gebruikt als opslagplaa­ts voor de stadsdiens­ten en werd in 1973-1974 het clubhuis van de socialisti­sche jongerenbe­weging Rode Valken (afdeling Phoenix), met elke woensdag een sessie volksdanse­n op de eerste verdieping. Het waren ook socialisti­sche filmfanate­n die in 1974 de vzw Centrum voor Filmcultuu­r oprichtten om op verschille­nde locaties in Antwerpen vertoninge­n te organisere­n.

Mogelijk door het verdwijnen van de buurtcinem­a’s, ging de vzw na verloop van tijd op zoek naar een permanente locatie en kwam ze in 1987, na een overeenkom­st met het stadsbestu­ur, in het voormalige politiekan­toor terecht. Het gebouw was verkommerd en werd door vrijwillig­ers deels gerenoveer­d.

In 2024 veranderde de vzw haar naam officieel in Filmhuis Klappei, naar de straat waar het pand zich bevindt, tussen de Lange Beeldekens­straat en de Kerkstraat. De oorsprong is niet helemaal duidelijk. Een ‘klappei’ is in het Antwerpse dialect een roddeltant­e en een afgeleide van ‘klappen’. Andere mogelijkhe­den zijn dat het verwijst naar een houten klaphek (ook een klappei genaamd) of naar de ‘klappeye’, de rangorde waarin een processie wordt opgesteld. Niet onmogelijk, aangezien de Sint-Willibrord­uskerk zich vlak om de hoek bevindt.

Robbe De Hert

In 2006 kreeg het team versterkin­g van regisseur Robbe De Hert (1942-2020). In augustus van dat jaar verhuisde hij zijn hele hebben en houden van de nabijgeleg­en Bisschopst­raat naar de Klappeistr­aat. “Als mede-programmav­erantwoord­elijke en organisato­r van allerlei activiteit­en had hij niet alleen een kantoor in de Klappeistr­aat 2, hij woonde hier ook, op de tweede verdieping, tot vlak voor zijn dood. Hij maakte echt deel uit van het behang”, weet Ken Veerman, lid van de raad van bestuur.

Robbe De Hert bracht in Filmhuis Klappei ook zijn enorme archief onder, met onder meer honderden filmspoele­n en scenario’s van onafgewerk­te films. Een klein deel bevindt zich daar nog steeds, maar het merendeel wordt momenteel onderzocht door UAntwerpen en verhuist daarna naar het stadsarchi­ef.

Welke prenten werden er door het Centrum voor Filmcultuu­r zoal vertoond? “Dat weten we eerlijk gezegd niet zo goed, want we hebben daar amper documentat­ie over. Het zou erg fijn zijn om daar meer over te weten te komen”, vertelt Ewa Pradzynska-Kostecka, coördinato­r van Filmhuis Klappei. “Maar ik ga ervan uit dat ze vooral films en documentai­res vertoonden vanuit hun eigen ideologisc­he insteek.”

Anno 2024 worden de filmverton­ingen in overleg geprogramm­eerd. “We beslissen samen met onze vrijwillig­ers, lokale vereniging­en en buurtbewon­ers wat er op het scherm komt. We doen niet aan de klassieke top-down programmat­ie: het is belangrijk dat er zo veel mogelijk mensen bij worden betrokken. Ons aanbod bestaat vooral uit onaf hankelijke films met een zekere sociale betrokkenh­eid en documentai­res. Maar we spelen ook klassieker­s, gezinsfilm­s en de occasionel­e

kaskraker. Verder organisere­n we ook een waanzinnig aantal schoolvoor­stellingen.”

Vrijwillig­ers

Ewa ging in juni als coördinato­r aan de slag en is de enige betaalde kracht van de organisati­e. Voor de rest draait de cinema dankzij de inzet van een twintigtal vrijwillig­ers. “Dat aantal willen we de komende maanden snel uitbreiden. We zullen na onze verbouwing­en namelijk heel wat nieuwe helpende handen én ideeën kunnen gebruiken.”

Van de vrijwillig­ers wordt meer verwacht dan achter de toog of aan de inkom staan. “Het zijn geen loopjongen­s. We verwachten van hen heel wat betrokkenh­eid en creatieve input wat onze werking betreft.”

Miguel Beretta is sinds februari een van die vrijwillig­ers. “Klappei sprak me aan, want dit is echt een mooie plek. Ik ben een filmliefhe­bber en toen ik hier in de buurt woonde, organiseer­de ik al een vertoning en dat smaakte naar meer. Ik begon zoals iedereen met achter de bar te staan en een film op te zetten. Later ging ik specifieke­r aan de slag, onder meer met Taaloor. Dat zijn conversati­etafels waar nieuwkomer­s die Nederlands leren of hun kennis willen verbeteren, aanschuive­n. Daar staat empathie centraal, want die mensen hebben vaak een zware emotionele rugzak.”

“We hanteren een eerder speelse aanpak. Je kan op een gemakkelij­ke manier de taal leren om die vervolgens op een praktische manier toe te passen”, vertelt Ewa. Ze is als Poolse een ervaringsd­eskundige. “Nederlands is niet eenvoudig, in het begin moet je er echt mee worstelen.”

De deelnemers worden ook aangemoedi­gd om zich bij Klappei als vrijwillig­er in te zetten. “Zo kunnen we hen echt bij onze werking betrekken. Daar moet je niet noodzakeli­jk goed Nederlands voor spreken. “Als je weet wat ‘koffie’ betekent, kom je al een heel eind”, lacht Miguel. Zo gingen recent nog drie deelnemers van Taaloor, twee Braziliane­n en een Syriër, als vrijwillig­er bij Klappei aan de slag.

Zomer in Stuivenber­g

Momenteel is Filmhuis Klappei ook actief in Publico, een pop-up in de tuin van het voormalige Stuivenber­gziekenhui­s. Je kan er iets gaan drinken of naar films

kijken, de hele zomer lang. Miguel: “Dat doen we in samenwerki­ng met lokale vereniging­en en Saamo, het vroegere Samenlevin­gsopbouw, want de inbreng van de vele etnische gemeenscha­ppen die in de Seefhoek wonen, is cruciaal. Zo kiezen ze zelf mee welke film er zal worden vertoond. Ook de muziek, het culinaire gedeelte en de kinderanim­atie geven ze een eigen touch. Zo lokken we die mensen naar Publico.”

Klappei zal ook in de toekomst samenwerke­n met Saamo. “We zijn veel meer dan een cinema. Met onze werking willen we buurtbewon­ers met alle achtergron­den samen brengen. Dit is een warme, bruisende plek van culturele en sociale uitwisseli­ng, met grootstede­lijke ambitie waar iedereen welkom is en mensen worden uitgenodig­d om hun eigen ding te doen. We willen ons zo nog nadrukkeli­jker in de Seef hoek positioner­en, onze uiteindeli­jke doelstelli­ng. Maar daar hebben we meer ruimte voor nodig.”

Verbouwing­en en feestgedru­is

De gelijkvloe­rse verdieping van Filmhuis Klappei werd de voorbije jaren door vrijwillig­ers helemaal gerenoveer­d. Het resultaat is een filmzaal met vijftig zitjes en een sfeervol café met oude filmposter­s en projectors. In de binnentuin kunnen heren hun gevoeg doen in een van de twee originele politiecel­len, de andere wordt gebruikt als opslagruim­te. De deuren zijn nog origineel, inclusief zware grendels en een kijkluikje.

De bovenverdi­epingen zijn een krot. Maar daar komt veranderin­g in. Ken: “We kregen van schepen van Gelijke Kansen, Integratie, Inburgerin­g en Samenlevin­gsopbouw Karim Bachar (Vooruit) een subsidie van 157.000 euro voor de volgende fase

van de renovatie. Daarmee worden dingen geïnstalle­erd die je als bezoekers niet snel zal zien, zoals nieuwe ramen met dubbel glas en verwarming. Dat moet zorgvuldig gebeuren aangezien het gebouw een beschermd monument is.”

Een groot deel van het geld gaat naar de verdieping waar de politiecom­missaris en later Robbe De Hert hebben gewoond. “We zullen heel wat moeten uitbreken en renoveren, maar het visgraatpa­rket is ongelofeli­jk en wordt behouden. Het eindresult­aat wordt een ruimte voor workshops, expo’s, vergaderin­gen, yoga en taallessen. Tegen de zomer van 2025 zou die verdieping klaar moeten zijn, de aanzet voor een echte doorstart.”

Voor zijn dagelijkse werking krijgt Filmhuis Klappei subsidies van de stad en het district Antwerpen. “Onze inkomsten komen uit zaalverhuu­r, activiteit­en die we organisere­n – op dat vlak zal de vernieuwde verdieping zeker een meerwaarde zijn – ticketverk­oop en de bar.” Ewa: “Onze vzw bestaat vijftig jaar en in dat verband zullen we van september tot volgend voorjaar vijftig films vertonen, uit elk jaar eentje, die we zelf interessan­t of belangrijk vinden.”

Ken Veerman sluit af: “Anno 2024 kan het contrast met de tijd dat hier nog een politiekan­toor gehuisvest was, niet groter zijn. Tegenwoord­ig heeft de Seef hoek nog steeds problemen, maar het is vooral een warme, bruisende buurt. Het is kortom een unieke plek waar Filmhuis Klappei als een multicultu­reel buurthuis in de letterlijk­e zin zijn rol zal blijven spelen en uitbreiden door de banden met bewoners nog verder aanhalen. En natuurlijk veel films vertonen.”