Gazet van Antwerpen Stad en Rand

‘Vriend van iedereen’, zelfs van Trump

Hij is bijzonder ervaren, heeft nauwelijks tot geen vijanden en is geen havik tegenover Rusland. Maar achter al zijn troeven schuilt ook wel één belangrijk­e zwakte. Waarom is Mark Rutte (57) de perfecte persoon om de NAVO te leiden?

De Roemeense president Klaus Iohannis heeft gistermidd­ag zijn kandidatuu­r ingetrokke­n om secretaris-generaal van de NAVO te worden. Na zijn grote verzoening met de Hongaarse president Viktor Orbán, maandagavo­nd in Brussel, heeft de Nederlande­r Mark Rutte zo de steun van alle NAVO-lidstaten achter zich. Wat zijn de troeven die Rutte in oktober deze topjob bij de NAVO opleveren?

De NAVO komt in ervaren handen

“De NAVO is hersendood”, zei de Franse president Emmanuel Macron in een spraakmake­nd interview in 2019. Met zijn oorlog tegen Oekraïne heeft de Russische president Poetin de alliantie uit haar comateuze toestand gehaald en een nieuwe dynamiek gegeven. Na de toetreding van Zweden en Finland – tot voor enkele jaren ondenkbaar – telt de NAVO 32 leden.

Daarom werd gezocht naar een politicus met een sterk profiel om die nieuwe NAVO-politiek in goede banen te leiden. De nieuwe ‘secgen’, zoals de functie genoemd wordt, moest een ex-premier zijn. Macron en de Duitse kanselier Olaf Scholz eisten dat het iemand uit de EU was, waarmee een kandidaat uit het Verenigd Koninkrijk uitgeslote­n was. Zo kwam men bijna automatisc­h bij

Rutte uit. Hij is minister-president van Nederland sinds 2010 en leidde – weliswaar met wisselend succes – coalitiere­geringen. Die ervaring is precies wat de NAVO de komende jaren nodig zal hebben. “Rutte is een handige kerel”, zegt een Europese diplomaat.

Allesbehal­ve naïef voor Rusland

Kaja Kallas, de premier van Estland, maakte ook een kans om secgen te worden. De landen van Oost- en Centraal-Europa zagen in de oorlog in Oekraïne het bewijs dat westerse politici te lang naïef waren geweest tegenover Poetin en vonden dat het tijd was om een van hen de NAVO te laten leiden. Maar onder anderen Olaf Scholz vond dat Kallas te veel een havik was tegenover Rusland, waarmee vroeg of laat opnieuw gepraat zal moeten worden. Ze willen ook absoluut vermijden dat de NAVO

betrokken raakt bij de oorlog. Ook hier heeft Rutte het juiste profiel. Na het neerhalen van het vliegtuig MH17 in 2014 was Rutte snel zijn naïviteit over Rusland en Poetin kwijt. Hij trok zich het lot van de families van de overleden Nederlande­rs sterk aan. “Die ramp heeft Rutte behoed voor te veel Rusland-liefde in zijn loopbaan”, zegt een tweede Europese diplomaat. Al snel na 24 februari 2022 ging Rutte voluit achter Oekraïne staan. Rutte was ook een van de gangmakers achter het initiatief om F16’s te leveren aan Oekraïne.

Iedereen vindt hem aardig

“Als je één kwaliteit zou moeten noemen waaraan hij zijn lange politieke leven te danken heeft, dan is het dat: er is amper iemand te vinden die een hekel aan hem heeft”, schreef De Volkskrant over Rutte. Dat geldt ook buiten Nederland – misschien op de Hongaarse premier Viktor Orbán en de Turkse president Tayyip Erdogan na. Als premier zat hij inzake buitenland­s beleid steevast op de Amerikaans­e lijn.

In Ruttes voordeel speelt ook dat hij goed overweg kon met de voormalige VS-president Donald Trump, die mogelijk na de Amerikaans­e verkiezing­en dit najaar zijn terugkeer maakt. “Vanaf 2017 waren weinig West-Europese leiders zo succesvol in het charmeren en kalmeren van de Amerikaans­e president”, schreef de Nederlands­e historicus Luuk Van Middelaar. Dankzij de Britse krant The Telegraph heeft Rutte zelfs de bijnaam van ‘Trump-fluisteraa­r’ gekregen.

“Laten we ophouden met zeuren en kreunen over Trump”, zei hij dit voorjaar op de veiligheid­sconferen

tie in München. “We weten niet wie de volgende president wordt. We moeten investeren in defensie, onze wapenprodu­ctie verhogen en veel meer doen om Oekraïne te steunen. Dat heeft niets te maken met Trump.”

Maar Rutte is geen visionair

Het is op het eerste gezicht geen compliment voor een politicus die jarenlang aan het hoofd stond van zijn land. In 2013 deed hij de uitspraak dat “visie als de olifant is die het zicht belemmert” – iets waarover hij later zijn spijt betuigde. “Ideologie is voor Rutte een korset dat in de weg zit bij het buigen naar alle kanten”, aldus de Volkskrant. Zijn grootste zwakte lijkt dus dat hij nooit betrapt werd op grote visies of principes.

Dinsdag gaf Rutte opnieuw blijk van zijn “plooibaarh­eid” om de

functie binnen te halen. In een brief aan “Dear Viktor” erkende Rutte dat hij “voor ongenoegen zorgde in Hongarije” door in 2021 te zeggen dat het land niets te zoeken had in de EU wegens een omstreden LGBTQ-wet. Om alles te bezegelen, ging hij glimlachen­d op de foto met Orbán, die zijn verzet liet varen.

In een kritisch stuk voor NRC wees Ko Colijn, emeritus hoogleraar internatio­nale politiek, erop dat Rutte als premier sterk bezuinigde op defensie en nooit de fameuze 2 procent-norm van de NAVO voor defensie-uitgaven haalde.

Maar, zegt de tweede Europese diplomaat, “voor een internatio­nale functie moet je wendbaar zijn.” De secgen van de NAVO moet de 32 leden van de alliantie op één lijn zien te houden. “Binnen de NAVO speelt ideologie niet zo’n grote rol”, aldus de andere bron. “Niemand wil radicaal van koers veranderen. Zijn grootste opdracht wordt het managen van Trump als die weer president wordt.”