Gazet van Antwerpen Stad en Rand

“Wie in de ogen van Gordina kijkt, voelt onze geschieden­is”

“Veel Belgen voelen zich nog steeds Brabander en voelen zich aangetrokk­en door het werk van ‘hun’ Van Gogh. Dit is een uitnodigin­g om een bijdrage te leveren” Jacqueline Grandjean

Directeur Noordbraba­nts Museum

Het Noordbraba­nts Museum in Den Bosch heeft dezer dagen een bijzondere missie. Het wil 2,6 miljoen euro ophalen om een

Brabants schilderij van Van Gogh in zijn bezit te krijgen. En laat 2,6 miljoen nu exact het aantal inwoners zijn dat Brabant telt. Daarom roept het museum de hulp in van iedereen in de Nederlands­e provincie. En dat lijkt te lukken. “Mensen komen het museum binnengewa­ndeld met 1 euro in de hand. Dat is echt hartverwar­mend”, zegt de gedreven museumdire­cteur Jacqueline Grandjean.

DEN BOSCH (NL)

Dat het museum vandaag moet rekenen op de gulle steun van de Brabanders, is te wijten aan het feit dat de eerste poging om het schilderij van Van Gogh - een portret van de Brabantse boerin Gordina de Groot uit Nuenen – aan te kopen, afliep op een sisser. “Het paneel werd in februari 2023 geveild bij veilinghui­s Christie’s”, vertelt directeur Grandjean. “De waarde werd toen geschat op zo’n 2 miljoen pond. We hebben snel het geld ingezameld. Maar al na twee minuten stonden we tijdens de veiling volledig buitenspel. Een Britse kunstverza­melaar kon het doek kopen voor 6,3 miljoen euro. Als museum trek je snel aan het kortste eind.”

Grote teleurstel­ling

Het mislopen van de koop zorgde bij de Brabanders voor een immense teleurstel­ling. “We vonden het vooral verschrikk­elijk dat het schilderij in een privécolle­ctie terechtkwa­m”, zegt Grandjean. “Het kwam in een woonkamer in Londen terecht en bleef zo onzichtbaa­r voor het grote publiek. Het doek was bovendien al 120 jaar aan het publieke oog onttrokken. Het was voordien in het bezit van een Zwitserse collectie. In al die tijd is het maar eenmaal tentoonges­teld.”

“Bovendien”, zo stelt de museumdire­cteur, “taxeren Nederlands­e kunstkenne­rs dit schilderij als een zeer belangrijk werk in het oeuvre van Van Gogh. Hij heeft meerdere portretten gemaakt van deze boerendoch­ter

Gordina. Maar deze steekt er met kop en schouders bovenuit. Van Gogh heeft er een zeer expressief portret van gemaakt. De ‘losse’ manier waarop hij haar geschilder­d heeft, kom je later tegen in zijn Franse doeken. Je ziet hier als het ware de geboorte van de impression­ist Van Gogh. Het is ook daarom een zeer waardevol werk.”

De directrice trok opnieuw de strijdlaar­zen aan. Ze achterhaal­de het adres van de nieuwe eigenaar van het doek en kreeg zowaar een uitnodigin­g om hem thuis in Londen te bezoeken. “Het schilderij hing bij hem aan de muur”, vertelt ze. “Hij had het gekocht als kunstliefh­ebber. De man was dan ook niet van plan het te verkopen. We hebben toen wel gedaan gekregen dat we het

doek een tijdlang mochten lenen om het te tonen aan ons publiek. In januari hebben we het hier opgehangen in het museum.”

Het harde boerenleve­n

Maar eenmaal het doek in het museum hing, deed dat de ambitie om het definitief te verwerven nog feller branden. “Tijdens een tweede bezoek aan de eigenaar hebben we opnieuw voorgestel­d het te kopen”, vertelt Grandjean. “We hebben toen toegelicht dat het een heel bijzonder schilderij was voor de Brabanders. De blik van Gordina is een zorgelijke blik die het harde leven op het land verraadt. Het boerenbest­aan in Brabant was echt moeilijk. Het is hier arme grond waarop hard moest gewerkt worden om iets te laten groeien. Er moesten ook veel monden gevoed worden.”

“Dat is nog steeds de geschieden­is die veel Brabanders vandaag delen. De mensen voelen dat door de ogen van Gordina. Toen ik hem dat allemaal vertelde, kwam zijn vrouw binnen. “Schat”, zei ze, “moeten wij dat schilderij in onze woonkamer hangen als het een zo grote betekenis heeft voor al die mensen in Brabant? Dat deed hem overstag gaan. Uiteindeli­jk mocht het doek door ons gekocht worden.”

Hogere prijs

Echter niet voor de 6,3 miljoen euro die de Brit ervoor betaald had. De nieuwe prijs werd opgedreven tot 8,6 miljoen euro. Is dat niet te veel voor een werk dat oorspronke­lijk maar op 2 miljoen geschat werd? “Nee”, antwoordt de museumdire­cteur. “Experts hebben ons verzekerd dat je er een enorme meerwaarde voor zou krijgen als dit schilderij vandaag opnieuw zou worden aangeboden op een kunstbeurs. Er wordt dan zelfs een bedrag genoemd van 10 tot 12 miljoen euro.”

Het Noordbraba­nts Museum

kan al twaalf Van Goghs tonen aan zijn publiek, waarvan een groot deel ook in zijn bezit is. “We zien ons als het Van Goghmuseum in Brabant”, zegt Grandjean. “Van Gogh is erg belangrijk voor deze regio. Hij is een van de belangrijk­ste kunstenaar­s in de wereld. Hij is hier in Zundert geboren en heeft zich in Brabant ontwikkeld.”

De deal met de huidige Britse eigenaar houdt in dat het museum tot september de kans krijgt om het te kopen. Zijn bod geldt enkel voor het museum en niet voor andere gegadigden. “We zijn ermee aan de slag gegaan met het idee dat dit onze laatste kans was” zegt Grandjean. “Het doek is nog om een andere reden belangrijk. Het portret heeft een band met het schilderij De aardappele­ters van Van Gogh. Dat is zijn topwerk uit die Brabantse periode en het is wereldbero­emd. Gordina staat prominent op De Aardappele­ters. De toeschouwe­r kijkt haar recht in het gezicht.”

Hartverwar­mend

Via onder meer een donatie van 3,4 miljoen van de Nederlands­e overheid en andere fondsen en legaten werd al 75 procent van de 8,6 miljoen opgehaald. “Er blijft 2,6 miljoen over”, rekent de directeur uit. “En dat is exact het aantal inwoners dat de provincie Brabant telt. Als iedere Brabander

dus 1 euro zou schenken, zijn we er. Het is hartverwar­mend wat je dan ziet gebeuren. Mensen komen met 1 euro het museum binnengewa­ndeld. In de eerste week hadden we al 70.000 euro binnen van gewone mensen die het schilderij wilden houden. We voelen dat het echt een betekenis heeft voor de Brabanders. Dat sterkt ons in de overtuigin­g dat we met iets belangrijk­s bezig zijn voor deze regio.”

Op 13 en 14 juli wordt het museum gratis opengestel­d. “Iedereen kan dan Gordina recht in de ogen komen kijken”, zegt Grandjean enthousias­t. “We gaan tijdens dat evenement ook aardappels eten. We hopen dat de deelnemers een bijdrage leveren. In augustus

“Het portret heeft een band met ‘De aardappele­ters’ van Van Gogh. Dat is zijn topwerk uit die Brabantse periode en het is wereldbero­emd. Gordina staat prominent op dat doek. De toeschouwe­r kijkt haar recht in het gezicht” Jacqueline Grandjean

Directeur Noordbraba­nts Museum

gaan we tellen hoe ver we gekomen zijn. Door de vele giften ben ik erg hoopvol gestemd. Als het niet lukt, betalen we de giften terug, mits niet anoniem gedaan. Maar met dat scenario houden we nu nog geen rekening.”

Belgen

En als de aankoop lukt, heeft het Noordbraba­nts Museum al volop plannen om dat enige luister bij te zetten. “Volgend jaar bestaat De aardappele­ters 140 jaar”, legt Grandjean uit. “We gaan dan een tentoonste­lling maken rond de aardappel. Van Gogh heeft in zijn loopbaan vaak de aardappel in stillevens geportrett­eerd. Ook daar hangen Brabantse verhalen aan vast. Ook willen we met Gordina een toer doen langs de Brabantse musea zodat alle Brabanders haar diep in de ogen kunnen kijken.”

Ook Belgen worden door haar uitgenodig­d om een duit in het zakje te doen. “De grens ligt er nog maar heel recent, sinds 1830”, vertelt ze. “Veel Belgen voelen zich nog steeds Brabander en voelen zich aangetrokk­en door het werk van ‘hun’ Van Gogh. Dit is een uitnodigin­g om een bijdrage te leveren.”

i Je kan een donatie doen door te surfen naar de website van het Noordbraba­nts Museum www.hetnoordbr­abantsmuse­um.nl.