Gazet van Antwerpen Stad en Rand

Drie moslima’s over vasten, godsdienst en engagement

Dezeweekei­ndigtderam­adan,voormoslim­seenperiod­evanvasten,maarookvan­bezinninge­nverbonden­heid,vanengagem­enteninzet­voordesame­nleving.

Drie moslima’s vertellen over wat de ramadan en hun godsdienst in het algemeen in hun leven betekent.

Corona heeft haar een hoofddoek bezorgd, zegt Zakia Amghar. Ze is thuisverpl­eegster, gespeciali­seerd in palliatiev­e zorg. Zestig mensen heeft ze zien overlijden tussen september 2020 en begin 2022. “Dat doet iets met een mens. Op een bepaald moment had ik het gevoel dat ik die hoofddoek moest dragen.”

“Het was een verschrikk­elijke periode”, vertelt Zakia. “Toen het ergste voorbij was, werd ik gebeld omdat een van mijn patienten overleden was. Ik stond klaar om naar een feest te gaan, geblondeer­d haar, mooi gekleed en gemaquille­erd. Als een van onze patiënten overlijdt, gaan wij altijd meteen ter plaatse, dan leggen wij de overledene af volgens de islamitisc­he regels en regelen we alle administra­tie. Toen ik daar bij die rouwende familie stond in mijn feestelijk­e kledij, schaamde ik mij. Ik ben toen ineens tot het besef gekomen dat ik, als ik echt iets wilde betekenen voor de moslimgeme­enschap, een hoofddoek moest dragen. En ik draag hem nog altijd. Ik voel me er goed bij. Ik kan hem niet meer missen.”

Zakia is alleenstaa­nde moeder. Ze woont bij haar moeder in Hoboken. “Ik werk voor Altrio, een bedrijf dat zelfstandi­ge thuisverpl­eegkundige­n uitstuurt. Mijn collega Bilal en ik vormen een duo. Wij hebben veel moslimpati­ënten. Wij maken hen wegwijs in de zorg, maar we kennen ook hun specifieke wensen en angsten. Vanuit hun geloof hebben ze een heel andere visie op het levenseind­e. Moslims beschouwen het lijden als de poort naar de dood, naar het leven na de dood. Euthanasie is dan ook niet toegestaan. Veel moslims zijn bang dat ze door een verdoving niet meer bewust kunnen sterven. Wij leggen hen uit dat ze ook pijnstilli­ng kunnen krijgen die hun bewustzijn niet aantast. Uiteraard altijd in overleg met de arts.”

Samenhorig­heid

Zakia wil op die manier iets voor de moslimgeme­enschap betekenen. Die gemeenscha­p is ontzettend belangrijk voor haar. “Het belangrijk­ste tijdens de ramadan is de samenhorig­heid met de familie. Mijn zus en broer komen elke avond hier bij mijn moeder eten. Dat maakt me blij en soms ook emotioneel. In 2020 heb ik mijn vader verloren. Als we allemaal samen aan tafel zitten, denk ik vaak: wie zal er volgend jaar niet meer bijzijn?”

Naar de moskee gaat Zakia niet omdat het niet verplicht is voor vrouwen. “Ik bid thuis”, zegt ze. “Je relatie met god is iets persoonlij­ks. Hij is er altijd, zeker als ik het moeilijk heb en me alleen voel. Dan voel ik zijn aanwezighe­id.”

Dat gemeenscha­psgevoel maakt dat ze enorm meeleeft met de Palestijne­n in Gaza. “Alle moslims maken deel uit van een grote gemeenscha­p, de oemma. Als iemand van ons lijdt, lijden wij mee. Ik vind het verschrikk­elijk wat daar gebeurt. Maar ik wil geen joodse mensen stigmatise­ren. Ik haat niemand. Onze godsdienst zet niet aan tot haat. Oh, ik weet wel dat er vreselijke dingen zijn gebeurd in naam van de Islam, maar daar distantiee­r ik me uitdrukkel­ijk van. Dat is mijn godsdienst niet.”

Verdraagza­amheid is een hoog goed voor Zakia. “Ik heb veel Marokkaans­e en Turkse patiënten, maar ook veel Vlaamse. Het maakt mij niet uit, ik heb met iedereen een even goed contact. Bij veel Marokkaans­e families kom ik niet alleen om ze te verzorgen, ook om te helpen met administra­tie of brieven te vertalen. Bij de Vlaamse patiënten is dat minder, maar mijn band met hen is even hecht. Joseeke bijvoorbee­ld verzorgen we al zeven jaar. We noemen haar ons adoptiemoe­ke.”

Of ze zelf soms met racisme in aanraking komt? “Mensen schrikken wel eens van mijn hoofddoek, maar als ze me kennen, is dat meteen voorbij. Ik weet dat de onverdraag­zaamheid toeneemt, maar mij raakt dat niet. Ik ben moslima, ik voel me Belg. Ik heb mijn plaats in de samenlevin­g gevonden. Ik laat me niet in een hoekje duwen. ”

“In de ramadan denk ik meer na over ons consumptie­gedrag en over hoe we kunnen zorgen voor elkaar”, zegt Samira Azabar (38). “We leven in een maatschapp­ij van almaar meer. Het doet goed om te beseffen dat je met minder kan. En natuurlijk is het ook een periode van samenzijn en delen met elkaar. Ook dat is bijzonder in deze individual­istische samenlevin­g.”

Samira Azabar (38) heeft drie kinderen van zes, acht en tien jaar oud. Ze doet aan de Radboud Universite­it Nijmegen onderzoek naar de invloed van religie op de houding van moslims tegenover gendergeli­jkheid en seksualite­it. Een jaar geleden doctoreerd­e ze aan de Universite­it Antwerpen met een scriptie over de politieke participat­ie van moslims. Azabar raakte als studente bekend als oprichtste­r van

BOEH! (Baas over Eigen Hoofd), een feministis­che en antiracist­ische organisati­e die opkomt voor vrijheid voor alle vrouwen, in het bijzonder voor vrouwen die een hoofddoek willen dragen. Ze voerde diverse acties, ze bracht een boek uit met Ida Dequeecker en werd vaak geïntervie­wd over de hoofddoeke­nkwestie en islamofobi­e.

“Ik heb me altijd sociaal geëngageer­d”, zegt ze. “Deels omdat mijn religie me voorschrij­ft om bij te dragen tot een betere samenlevin­g, maar ook omdat ik een grote ongelijkhe­id in de samenlevin­g vaststelde en daar iets wilde aan doen. Maar de voorbije jaren voel ik me wel eens moegestred­en. Er is te weinig vooruitgan­g: het hoofddoeke­nverbod blijft overeind, vrouwen worden nog altijd slechter betaald dan mannen, het aantal gevallen van femicide neemt toe. En in de politiek en het bedrijfsle­ven hebben nog altijd vooral de (witte) mannen de touwtjes in handen. Vooral de harde verrechtsi­ng in onze samenlevin­g, heeft me ontmoedigd. Ik geef de strijd niet op, maar ik probeer nu wat meer evenwicht te vinden tussen mijn werk, mijn gezin en mijn engagement.

“Ik haat niemand. Onze godsdienst zet niet aan tot haat. Oh, ik weet wel dat er vreselijke dingen zijn gebeurd in naam van de Islam, maar daar distantiee­r ik me uitdrukkel­ijk van”

Zakia Amghar

Verpleegst­er Ik sport nu twee keer in de week bij Staerk Gym, een keer krachttrai­ning en een keer boksen. Dat wil ik niet meer opgeven. Boksen is een geweldige sport. Je leert je lichaam kennen, je zoekt je grenzen op. Het maakt me ook mentaal sterker om mijn frustratie­s te minderen.”

Genoeg bagger

Als ik haar vertel dat het moeilijk was om drie moslima’s te vinden die over hun godsdienst en hun leven willen praten, is ze niet verbaasd: “Kun je hen dat kwalijk nemen? Ik weiger ook veel interviews, omdat ik weet dat, wat ik ook zeg, ik op sociale media of via mail gegarandee­rd racistisch­e commentare­n krijg. Daar wil ik me tegen beschermen. Ik heb vroeger genoeg bagger over me heen gekregen, tot bedreiging­en toe. Als je als moslima met je mening naar buiten komt, moet je rekening houden met de context waarin je je uitspraken doet. We leven nu eenmaal in een islamofobe samenlevin­g waar racistisch­e uitspraken niet uitzonderl­ijk zijn.”

Ze zegt het zonder verbitteri­ng. “Ik heb nooit anders geweten dan dat ik als de ander werd beschouwd. Vroeger op school was ik ‘de Marokkaans­e’, nu ‘de moslima’. En ik merk dat dat bij mijn kinderen ook nog altijd zo is. Ze krijgen ook nog altijd een stempel. Er zijn blijkbaar nog altijd mensen met een weinig divers netwerk die zich moeilijk kunnen inleven in anderen. Daardoor begrijpen ze niet altijd de verschille­n, maar zien ze ook de gelijkenis­sen niet. De ramadan vinden ze vreemd, maar ze doen wel aan intermitte­nt fasting, wat in de praktijk vaak op hetzelfde neerkomt.”

“Vaak zijn mensen stomverbaa­sd als ze vernemen dat ik aan

“Ik ben moslima en ik voel me Belg” “Mensen schrikken soms als ze horen dat ik aan de universite­it werk”

“Gaza doet iets met mijn ziel”

“Ik weiger veel interviews, omdat ik weet dat, wat ik ook zeg, ik op sociale media of via mail gegarandee­rd racistisch­e commentare­n krijg. Daar wil ik me tegen beschermen”

“Zelfdiscip­line is in alles belangrijk. Spirituali­teit is dat ook. Het geeft me de kracht om mijn nek uit te steken tegen onrecht”

een universite­it werk. Dat past niet in het beeld dat ze hebben van een moslima met een hoofddoek. Terwijl er veel moslima’s zijn zoals ik die hun best doen om hun werk en hun gezin te combineren. Net zoals niet-moslimvrou­wen dat doen. ”

Is ze bang voor de verkiezing­en dit jaar? “Bang? Nee, ik geloof dat er altijd genoeg mensen zullen zijn die de strijd tegen verrechtsi­ng en voor verdraagza­amheid willen voeren. Wat me wel verontrust, is de Gaza-genocide die zonder al te veel internatio­nale weerstand al zovele maanden plaatsvind­t. Dat daar een hele samenlevin­g wordt weggevaagd en geen enkele instantie dat kan of wil tegenhoude­n, zelfs de internatio­nale organisati­es niet. Dat heeft mijn vertrouwen in de toekomst geschokt.”

“Het is een zware ramadan”, zeg Birsen Taspinar (47). Ze heeft net vernomen dat de zus van een

Samira Azabar

Onderzoeks­ter vriendin is omgekomen in Gaza. De oorlog bedrukt haar: “Alles wat we dachten te weten en dachten te kunnen vertrouwen, ligt aan diggelen. Gaza doet iets met mijn ziel.”

Birsen Taspinar is psychologe en onderzoeks­ter aan de Odyssee Hogeschool in Brussel. Ze heeft een dochtertje van bijna acht. De ramadan is voor haar in normale omstandigh­eden een fijne tijd, een tijd van ref lectie, rust, samenzijn. Ze beleeft die periode elk jaar heel intens. “Je leert elke ramadan bij over jezelf en over hoe je in het leven staat. Elke vasten is een investerin­g voor het leven.”

Ze leeft tijdens de ramadan bewuster, vindt ze. “Als ik eet, denk ik aan armoede, maar ook aan alle mensen die hongerlijd­en. Ik denk ook meer na over de herverdeli­ng van voedsel in de wereld. Ik ben me meer bewust van wat ik eet, hoe gezond mijn voeding is, welke impact ze heeft op de planeet. Ik probeer ook niet gestressee­rd te zijn als ik de maaltijd bereid. Het hoort er allemaal bij: de meditatie, de rust, de verbondenh­eid met mensen die minder hebben dan jij.”

Dichter bij je emoties

Omdat je de hele dag niet met eten hoeft bezig te zijn, heb je meer tijd voor andere dingen, stelt ze vast. “Je leeft tijdens de ramadan ook dichter bij je emoties. Mijn werk als psychologe is dan ook intenser. Mijn patiënten zijn vaak emotionele­r, maar dat vind ik niet erg. Dat hoort erbij. Ik blijf werken tijdens de ramadan. Het vreemde is dat ik vaak meer energie heb in die maand. Aan mijn onderzoek werk ik soms nog door na de verbreking van de vasten ’s avonds laat. Soms de hele nacht door. Dat moet ik dan de volgende dag wel eens bekopen, maar ik heb dan

Birsen Taspinar

Psychologe

wel veel werk verzet.”

Of er dan geen negatieve kanten zijn aan dat vasten? “Het moeilijkst­e is een balans vinden. Je leeft in een ander ritme, je moet je leven anders plannen en je moet rekening houden met kleine dipjes overdag waardoor je niet altijd alles kan doen zoals je het wilt.”

Haar dochtertje van 7 heeft meegeluist­erd en komt tussen: “En je hebt altijd koud”, zegt ze. Birsen lacht. “Ja, de laatste uren voor de verbreking heb ik het vaak koud. Dan doe ik een dikke trui aan. Dat valt haar op.” Gaat haar dochter ook meedoen aan de ramadan? “De meeste kinderen proberen het vanaf het vijfde, zesde leerjaar. Dan vasten ze bijvoorbee­ld tot de middag. Ze willen dat meestal zelf. Vasten is voor hen iets fascineren­ds. Mijn dochter is ook heel ontvankeli­jk voor de boodschap van solidarite­it die in de ramadan wordt uitgedrage­n. ‘Ik wil iets doen voor de arme mensen’, zegt ze dan.”

Of het voor een vrouw met een dubbele baan en een gezin niet moeilijk is om zich aan de richtlijne­n van de religie te houden? “Die richtlijne­n zijn geen doel, eerder een middel om bewuster te leven. Soms moet je een opoffering doen om iets beters te bereiken of om sterker te worden. Zelfdiscip­line is in alles belangrijk. Spirituali­teit is dat ook. Het geeft me de kracht om mijn nek uit te steken tegen onrecht. Ik had dit interview misschien niet gedaan als in ons voorbereid­end gesprek Gaza niet ter sprake was gekomen. Nadien krijg ik misschien haatberich­ten. Maar toch wil ik de genocide in Gaza aanklagen. Als je ongevoelig bent voor de misdaden die daar nu plaatsvind­en en je gewoon overgaat tot de orde van de dag, dan verschuive­n je waarden. Ik ben bang dat dit dan de nieuwe moraal wordt. Als dat allemaal kan gebeuren, welk verhaal geven we onze kinderen dan nog mee?”