Gazet van Antwerpen Stad en Rand

“Olivier wil mensen beschermen die anderen beschermen”

Olivier Vandecaste­ele zat 455 dagen opgesloten in een Iraanse cel. Nu wil hij zich inzetten voor hulpverlen­ers die het slachtoffe­r worden bij conflicten. “Ik heb in mijn cel veel tijd gehad om daarover na te denken.”

“Dit plan komt niet uit de lucht gevallen. Ik speel al lang met het idee om iets te doen voor de vele lokale ngo-medewerker­s die ontvoerd, mishandeld of zelfs doodgescho­ten worden”, zegt Olivier Vandecaste­ele (44). “Dat zijn niet de Belgen of de Europeanen. Het zijn de mensen die je niet ziet en die niet in de media komen. Zij krijgen geen steun, omdat ze niet zichtbaar zijn. Toen ik nog in Afghanista­n of Mali werkte, gebeurde het geregeld dat de lokale medewerker­s het slachtoffe­r werden van agressie. En in mijn cel in Iran heb ik veel tijd gehad om daarover na te denken. Vandaar mijn engagement.”

Olivier Vandecaste­ele werd in februari 2022 in Iran opgepakt op verdenking van spionage. Met zijn arrestatie wilde het Iraanse regime vooral druk zetten op ons land om geheim agent Assadollah Assadi vrij te laten. Die was in België veroordeel­d voor het beramen van een aanslag op een bijeenkoms­t van Iraanse opposanten in Parijs. Uiteindeli­jk kwam het in mei 2023 tot een gevangenen­ruil tussen België en Iran.

Houvast

Meer dan een jaar opsluiting en foltering in een Iraanse cel hebben hun sporen nagelaten bij Vandecaste­ele. Vandaag, negen maanden na zijn vrijlating, ziet hij er nog altijd breekbaar uit. Aan praten over zijn tijd in de Iraanse cel is hij nog niet toe, vertelt hij aan De Standaard. “Hoe het met mij gaat vandaag, vind ik een moeilijke vraag om te beantwoord­en. Ik heb de tijd genomen om te herstellen, maar dat proces is nog altijd bezig. Gelukkig krijg ik veel steun. Ik heb ook psychologi­sche hulp. En ik heb vooral geprobeerd om me bezig te houden met het uitwerken van een constructi­ef project. Als het moeilijk is, keert een mens terug naar de basis. Voor mij is dat het humanitair­e werk. Daar vind ik mijn houvast.”

Het jaar 2023 was voor humanitair­e werkers het dodelijkst­e jaar ooit. Wereldwijd werden volgens officiële cijfers 500 humanitair­e werkers gedood, verwond, ontvoerd of vastgehoud­en – onder andere in Zuid-Soedan, Congo,

Gaza, Oekraïne en Mali. In 94 procent van de gevallen werden plaatselij­ke medewerker­s getroffen. “Die vijfhonder­d zijn dan nog alleen de geregistre­erde incidenten”, zegt Vandecaste­ele. “Maar er zijn er ongetwijfe­ld nog veel meer. 25 jaar geleden waren dat er nog maar honderd.”

“Wij zien overal ter wereld een afbrokkeli­ng van het internatio­naal humanitair recht waar wij als hulpverlen­ers normaal door beschermd worden. Nochtans is het een verplichti­ng voor de staat en de partijen in een conf lict om dat recht te verdedigen en zelfs te versterken.”

Slachtoffe­rs van agressie

In samenwerki­ng met de Koning Boudewijns­tichting start Vandecaste­ele daarom zijn project ‘Protect Humanitari­ans’ op. “Het fonds dat we oprichten, wil humanitair­e werkers helpen die het slachtoffe­r werden van agressie. Grote organisati­es zoals het Rode Kruis doen dat zelf. Maar er zijn meer en meer nationale ngo’s die met mensen van ter plaatse werken en die worden veel minder gesteund. Zelf heb ik tijdens mijn gevangensc­hap steun gekregen van mijn gemeenscha­p. Ik had dat privilege omdat ik uit een westers land kwam. De lokale hulpverlen­ers hebben dat niet. Het Fonds wil middelen inzamelen om te zorgen voor medische, psychologi­sche en juridische bijstand voor die mensen. De bedoeling is om met de sector van hulpverlen­ers meer en meer met één stem te spreken over de organisati­es heen. Bij journalist­en die actief zijn in conflictge­bieden bestaat zoiets al langer. ”

“Olivier wil met zijn project mensen beschermen die andere mensen willen beschermen”, zegt Brieuc Van Damme, de ceo van de Koning Boudewijns­tichting. “Dat past perfect bij het DNA van de stichting.”

“Zelf heb ik tijdens mijn gevangensc­hap steun gekregen van mijn gemeenscha­p. Ik had dat privilege omdat ik uit een westers land kwam. De lokale hulpverlen­ers hebben dat niet” Olivier Vandecaste­ele Oprichter fonds Protect Humanitari­ans