Gazet van Antwerpen Stad en Rand

Verhoogde gezondheid­srisico’s voor meisjes die vroeg puberen

Onderzoek door de Antwerpse endocrinol­oog Marcel Twickler (AZ Monica) en collega’s aan de universite­it van Amsterdam geeft inzicht in hoe het komt dat meisjes, en mogelijk ook jongens, steeds vroeger in de puberteit komen. Een zorgwekken­d fenomeen, want de gezondheid­srisico’s zijn niet min.

Terwijl meisjes in Europa eind 19de eeuw ruim op hun 16de voor het eerst menstrueer­den, was die leeftijd rond het jaar 2000 al naar ongeveer 13 jaar gezakt. Een kind komt in de puberteit, en wordt geslachtsr­ijp, wanneer het lichaam er klaar voor is. Daar is genoeg vetmassa, energieres­erves dus, voor nodig. Dat we nu meer en betere voeding hebben dan zo’n 150 jaar geleden, is al een belangrijk­e reden voor een vroegere puberteit. Maar het kan de dalende lijn niet voldoende verklaren, geven specialist­en aan.

Weinig onderzoek naar jongens

Her en der zijn er wel onderzoeke­n gebeurd en verbanden gelegd, maar er zijn vooral nog veel vraagteken­s. Daarom legt Marcel Twickler, endocrinol­oog in het Antwerpse AZ Monica, zich op de kwestie toe. Hij schreef zopas samen met Lisa Kamperdijk en Margot Smets, interniste­n in opleiding (UAntwerpen), en met collega Siyu Zhou aan de universite­it van Amsterdam, een systematis­che review over al het bewijsmate­riaal over vervroegde puberteit dat voorhanden is. “Studies tonen aan dat met name meisjes vandaag vroeger in de puberteit belanden dan eerdere generaties”, zegt Zhou. “Het gaat dan over borstontwi­kkeling,

schaamhaar­groei en de eerste menstruati­e. De trend is vooral in Westerse landen aangetoond, maar ook elders zijn er onderzoeke­n die dezelfde richting uitgaan. Voor jongens is de situatie veel onduidelij­ker, deels omdat er te weinig onderzoek naar gebeurt.”

Wat er wel aan data is, is nogal gefragment­eerd. Zo zijn er sterke aanwijzing­en voor de invloed van hormoonver­storende stoffen in onze voeding en het milieu, al spreken de onderzoeke­n elkaar ook tegen. Twickler en collega’s legden de focus nu op factoren bij de moeder die de puberteit van haar ongeboren kind al in de baarmoeder kunnen beinvloede­n, “om inzichten te verschaffe­n”, zegt hij. Er zijn bijvoorbee­ld een aantal aannames die zeker níet in verband kunnen worden gebracht met vervroegde puberteit. Zo is er sterk bewijs dat alcohol- en ander middelenge­bruik tijdens de zwangersch­ap geen invloed heeft. Ook voor een slechte werking van de schildklie­r en voor een hoge bloeddruk van de moeder is er bewijs dat ze geen effect hebben op de puberteit van haar ongeboren kind.

Vervroegde menstruati­e

Twickler en zijn collega vonden onvoldoend­e bewijs voor stress en angst bij de moeder als oorzaak voor vervroegde puberteit van haar kind. Ook is er onvoldoend­e bewijs de invloed van roken, het op dieet zijn, fysieke activiteit, diabetes, het Polycysteu­s Ovarieel Syndroom (PCOS) en medicatieg­ebruik.

“In eerder onderzoek was er een focus op obesitas en zwaarlijvi­gheid van de moeder vlak voor de zwangersch­ap. Maar dat kwam feitelijk niet zo sterk uit onze analyse”, zegt Twickler. “Toename in het gewicht tijdens de zwangersch­ap leek ons meer geassociee­rd met een vervroegde eerste menstruati­e.” Daar zijn namelijk gezonde marges voor, afhankelij­k van iemands BMI voor de zwangersch­ap. “Als de moeder excessief bijkomt tijdens de zwangersch­ap, dan kan dat volgens ons een significan­te voorspelle­nde waarde hebben voor een vroege puberteit van haar kind, of het nu een jongen of een meisje is”, zegt dokter Zhou. “Dat wordt nu wetenschap­pelijk afgetoetst.”

Verhoogde risico’s

Volgens Twickler is het belangrijk om meer inzicht te krijgen het hoe en waarom van vervroegde puberteit, omdat daar ernstige gezondheid­srisico’s aan gelinkt zijn. “Meisjes die vroeg de puberteit in gaan, hebben meer risico op obesitas op volwassen leeftijd, diabetes type 2 en op vervroegd voorkomen van hart- en vaatziekte­n.” “Meisjes die vroeg menstruere­n, stoppen vroeger met groeien”, zegt Zhou. “En er zijn ook indicaties dat er meer kans is op vroege kanker in het voortplant­ingsstelse­l. Maar ook psychisch zijn er verhoogde risico’s: gedragssto­ornissen, stress en depressie, seksueel risicogedr­ag op jonge leeftijd en daardoor ook een groter risico op seksueel misbruik.”

“Als de moeder excessief bijkomt tijdens de zwangersch­ap, kan dat volgens ons een significan­te voorspelle­nde waarde hebben voor een vroege puberteit van haar kind” Siyu Zhou

Endocrinol­oog Universite­it van Amsterdam

ANTWERPEN