Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Dat had Russisch president Poetin niet zien aankomen
Met een onverwacht bliksembesluit opende de EU het toetredingsproces van Oekraïne. Daarmee lijkt een herstel van de relaties tussen Moskou en Brussel voor jaren uitgesloten. “Zonder de EU kan zelfs de VS Oekraïne niet overeind houden.”
Juist op het moment dat Vladimir Poetin nogmaals uit de doeken deed waarom Oekraïne bij Rusland hoort, keurde de EU het toetredingsproces van Oekraïne goed. Qua geopolitiek signaal kan het tellen. Op zijn persconferentie herhaalde Poetin dat hij de totale capitulatie van Oekraïne beoogt, maar Europa maakte tegelijk duidelijk dat het dat niet zal toestaan. Brussel toont zich bereid tot een jarenlange diplomatieke slijtageslag.
Het kon moeilijk anders, zegt defensie-expert Sven Biscop (Egmont-instituut). Tot aan de Russische
invasie in februari 2022 hoopte Europa van Oekraïne een neutrale bufferzone te maken. “De oorlog maakte dat onmogelijk. Alleen als volwaardig lid van de EU kan Oekraïne overleven als soeverein land. Het alternatief is een Russische marionettenstaat worden zoals Wit-rusland.”
Het akkoord valt slecht in Rusland. De grootste krant noemde het een ‘fatale beslissing’. Poetin rekende er juist op dat de buitenlandse steun aan Kyiv zou gaan stoppen. Biscop vindt dat Europa de enig juiste keuze maakte. “Je geeft het signaal aan Poetin dat tijdrekken geen zin heeft. Moskou begon te twijfelen aan de buitenlandse steun, maar Europa zal Oekraïne niet laten vallen.”
Vijf tot tien jaar
Door het akkoord kan de Europese Commissie nog deze maand beginnen met de voorbereidingen voor de onderhandelingen. Een team van Europese ambtenaren zal naar Kyiv afreizen om na te gaan welke wetten Oekraïne moet aanpassen. In maart zal de Commissie rapporteren. Bij een positief oordeel kunnen de onderhandelingen echt van start gaan.
Oekraïne is een zeer gemotiveerde kandidaat, maar het land heeft nog een lange weg af te leggen. Het hele proces kan gemakkelijk vijf tot tien jaar in beslag nemen. Hongaars leider Victor Orbán wrijft zich in de handen. Dat hij zich donderdag buitenspel liet zetten, leek hem vrijdag niet meer te deren. “Er komen nog zo’n 75 gelegenheden waarop de Hongaarse regering dit proces kan doen stoppen.” Vrijdag slaagde hij er wel in om de discussie rond financiële steun aan Oekraïne te doen verschuiven naar januari.
Orbán heeft gelijk, vertelt politicoloog Hendrik Vos (Ugent). “De toetredingsonderhandelingen zijn geen echte onderhandelingen. Oekraïne begint aan een aanpassingsproces waarin Europa dicteert wat moet gebeuren. Honderdduizenden pagina’s aan Europese wetten, van klimaat tot veilig speelgoed, moeten door Oekraïne overgenomen worden. Bij ieder hoofdstuk – landbouw, milieu, energie – dat geopend of afgesloten wordt, kan een lidstaat het proces blokkeren.” Toch verwacht Vos dat de Oekraiense aanpassingsdrang en niet Hongarije het tempo zal bepalen. Een land dat meewerkt, kan Brussel moeilijk de deur wijzen. Europa heeft ook ervaring met uitbreiding. Spanje was destijds niet tuk op nieuwe lidstaten in Oost-europa, maar kon mede met snoepjes van Brussel overtuigd worden.
Cyprus
Hoewel de frontlijn nauwelijks beweegt, wordt er nog zwaar strijd geleverd. Een einde is niet voor morgen. Rusland draait op een oorlogseconomie en Oekraïne hoopt in 2025 onze F-16’s te mogen ontvangen. “Maar zolang de oorlog woedt, kan het land niet toetreden tot de EU. Europa heeft een collectieve veiligheidsgarantie. Het zou alle lidstaten in de oorlog trekken en dat willen we niet”, beweert Biscop.
Het toetredingsproces is een lange en bochtige weg. Niemand kan inschatten hoe de wereld er over vijf tot tien jaar uitziet. “De kans is klein dat Orbán dan nog aan de macht is”, verklaart Vos. Over Poetin (71) is zo’n voorspelling eerder gewaagd. “Een land in openlijke oorlog zal de EU er nooit bijnemen”, beaamt Vos. Maar dat ontneemt Oekraïne niet alle perspectief. “Cyprus is lid, terwijl het noordelijke deel decennia geleden afgescheurd is. Daar gelden de Europese wetten niet.”