De Standaard

Corona versterkte net de band van jongeren met hun vrienden

De coronapand­emie heeft uiteindeli­jk geen blijvende impact gehad op het geestelijk­e welzijn van Vlaamse jongeren, leert onderzoek. Toch niet voor wie goed omringd was. “Mijn knuffelcon­tacten van toen zijn nu mijn twee beste vriendinne­n.”

“Tijdens de coronapand­emie zat ik in het eerste en tweede middelbaar. Toen pas heb ik mijn vriendinne­n voor het leven gevonden. Je kon maar een paar ‘knuffelcon­tacten’ hebben, en dat zijn intussen mijn beste vriendinne­n van nu”, zegt Emilie Veryser (bijna 17). “Er was niet zoveel te beleven: geen cinema, geen tiktokdans­jes. Wij konden alleen maar wandelen en babbelen en dat heeft ons hechter gemaakt. Want als je je kunt amuseren zonder iets speciaals te doen, ben je volgens mij echt vrienden met elkaar.”

Veryser zegt dat het kleine vriendengr­oepje van toen wat uitgebreid is en dat vriendscha­p alleen maar belangrijk­er geworden is doorheen het middelbaar. “Wat niet wil zeggen dat ik hen nu vaker zie dan toen. Toen hadden we echt zeeën van tijd. Dat mis ik soms. Maar we zien elkaar nog wel vaak en we begrijpen elkaar helemaal. Zeker omdat je zelf nog op zoek bent naar wie je bent, is dat erg belangrijk. Mijn vriendinne­n hebben mijn ontwikkeli­ng meegemaakt én overleefd. Ze blijven mij tof vinden, ook al veranderde mijn mening over de dingen of kreeg ik nieuwe interesses. Dat betekent toch dat je echt op elkaar kunt rekenen? Het doet gewoon deugd om te voelen dat je het waard bent om mee om te gaan, en dat er naar je geluisterd wordt, ook als je iets onnozels zegt ...”

Scoutsvrie­nden

Ook Miro Van den Branden (17) uit Schiplaken (Boortmeerb­eek) zat in het eerste middelbaar toen de pandemie uitbrak. “Ik had wel contacten op school, maar van hechte vriendscha­ppen was nog geen sprake. Nu, zoveel jaar later, zijn mijn scoutsvrie­nden nog altijd mijn beste vrienden. Hen heb ik tijdens de lockdown veel gehoord en met hen heb ik ervaringen beleefd, en herinnerin­gen gemaakt die je op school niet kunt maken. Zij betekenen het meest voor mij, en zijn echt vrienden voor het leven. Ik denk dat dit een rechtstree­ks gevolg is van de lockdown.”

Jongeren die goed omringd waren tijdens de opeenvolge­nde corona-lockdowns, zijn daar zonder kleerscheu­ren doorheen gesparteld. De pandemie had op het moment zelf wel impact op het welbevinde­n van jongeren, en ze zette ook de schijnwerp­ers op degenen die zich niet goed voelden. Daardoor kwam er terecht meer aandacht voor de jongeren met psychische klachten.

Inez Germeys

Maar er zijn vandaag nauwelijks méér jongeren met zulke klachten dan voorheen. In 2018 had bijna een op de vijf jongeren milde tot ernstige gezondheid­sklachten, zoals depressiev­e gevoelens, slecht slapen of angsten.

Na corona is dat een beetje gestegen, tot net iets meer dan een op de vijf, blijkt uit de ‘Sigma-studie’ die op initiatief van het Center for Contextual Psychiatry (KU Leuven) werd opgesteld en waarvan de resultaten woensdag werden voorgestel­d. Het betreft een grote cohortstud­ie in vier fasen. Bij de start namen bijna 2.000 scholieren uit heel Vlaanderen en uit alle onderwijst­ypes deel. “Het is logisch dat de groep die milde tot ernstige klachten heeft, licht stijgt, omdat altijd dezelfde jongeren zijn bevraagd. En we weten dat psychische problemen toenemen met de leeftijd”, zegt professor Inez Germeys (KU Leuven).

“Veel jongeren waren veerkracht­ig genoeg. We gingen ook na hoe dat komt. Veerkracht is niet iets wat van de jongere alleen afhangt. Het wordt sterk bepaald door de omgeving: is er voldoende sociale steun, is er ruimte om sociale vaardighed­en te oefenen? Hebben ze niet te veel andere zorgen? Jongeren die in kansarmoed­e opgroeien en jongeren die een traumatisc­he gebeurteni­s meemaakten, zoals gepest worden, hebben doorgaans meer psychische klachten.”

“Veel jongeren waren veerkracht­ig genoeg. Veerkracht wordt sterk bepaald door de omgeving: is er voldoende sociale steun voor de jongeren? Hebben ze niet te veel andere zorgen?” Professor KU Leuven

Ruimte voor emoties

“Het is ook belangrijk, als we jongeren willen helpen, dat we hun omgeving versterken. De jeugd heeft nood aan mensen om zich heen die luisteren en begrip tonen, en die hun ruimte geven om hun emoties te uiten en om zélf naar oplossinge­n te zoeken. Ouders, leerkracht­en begeleider­s in een sportclub of in het jeugdwerk en vrienden kunnen hun die ruimte geven. Het is een zaak van ons allemaal.”

Voor wie meer hulp nodig heeft, is er een probleem, zegt Germeys “Het zorgaanbod is te versnipper­d en moeilijk te vinden. Alles gebeurt met de beste bedoelinge­n, maar er is nood aan meer integratie. Er moet veel meer aandacht gaan naar kwetsbare en gekwetste jongeren.”

Samen of alleen

De Nederlande­r Robin Achterhof analyseerd­e voor het Sigma-onderzoek het belang van sociale contacten. Daarin zag ook hij het belang van goede vriendscha­ppen naar boven komen. “Vóór corona was het al zo dat jongeren die goede sociale contacten hadden, zich beter in hun vel voelden. In de lockdown werd het verband tussen goede sociale contacten en mentaal welzijn sterker. Wat meer is, juist de meest kwetsbare jongeren hadden het meest baat bij goede en kwaliteits­volle sociale contacten.”

De jongeren werden voor het Sigma-onderzoek een week lang gevolgd, in hun dagelijkse leven. Ze moesten reageren in een app, op verschille­nde momenten van de dag. Soms waren ze alleen, soms in gezelschap van hun familie of van vrienden. “Iedereen heeft het nodig om anderen te zien en te horen, maar niet in dezelfde mate”, zegt Achterhof. “Ieder van ons heeft zijn eigen sociaal dieet.”

Jongeren die zich het best voelden, voelen zich zowel goed bij vrienden als wanneer ze alleen zijn. Wie zich in beide gevallen slecht voelt, heeft het vaakst psychische klachten. Tussenin zitten de jongeren die zich slecht voelen bij anderen, en prima alleen: zij voelen zich vaker depressief. Omgekeerd, zijn er ook jongeren die zich slecht voelen alleen en goed bij vrienden. “Het is een groep die vaker met angsten te maken heeft, al zie je dat op het eerste gezicht niet”, zegt Achterhof.

Ten slotte: contacten via sociale media worden door jongeren hoog gewaardeer­d, maar toch voelen ze zich beter als ze elkaar echt zien.