De Standaard

“Mijn verpleegst­er weigert om nog naar Peterbos te komen”

In Peterbos haal je je 10.000 stappen per dag wel, willen of niet. Een kruidenier is er niet meer, naar een betaalbare supermarkt is het een halfuur bergop, bergaf. De laatste huisarts is jaren geleden vertrokken. Wie hulp nodig heeft, krijgt te horen: “Probeer het morgen eens opnieuw.”

De maandag begint met een drama. Een oudere vrouw heeft zich opgesloten in haar appartemen­t. Hoe vaak haar vrienden ook langskomen, vertellen ze ons spontaan in het buurtlokaa­l, hoe luid ze ook roepen, de vrouw weigert de deur open te doen. Ze horen haar voeten nochtans trippelen over de vloer. De vrienden twijfelen wie ze moeten bellen: de ambulance of de politie? Het afgelopen jaar had ze eindelijk de alcohol opgegeven, zeggen ze. Ze kwam buiten, deed mee aan activiteit­en in de buurt. Maar iets heeft haar uit haar lood geslagen. Ze ging terug, de armen van de drank en de zelfopgele­gde isolatie in.

“Het is verschrikk­elijk om te zien, maar helaas geen uitzonderl­ijk verhaal”, zegt Nico

Martens. Hij is hier ook, in het buurtlokaa­l. “En hier in de wijk hebben we geen zorg om haar op te vangen.” Sinds een jaar is hij in Peterbos bezig een wijkgezond­heidscentr­um uit de grond te stampen – voorlopig staat er alleen een banner in het gras met daarop “maison médicale”. Toen in 2018 de huisarts de wijk verliet, viel een groot deel van de 2.500 inwoners zonder eerstelijn­szorg. Martens probeert voor de sociale opbouworga­nisatie Saamo, een van de laatste voorzienin­gen die nog in Peterbos actief is, die laagdrempe­lige gezondheid­szorg terug in de wijk te brengen.

Honderd procent is depressief

Een grootschal­ige bevraging in Peterbos door de gemeente Anderlecht en lokale vzw’s leverde zeer slechte cijfers op. Honderd procent van de bevraagden zegt zich niet goed in zijn vel te voelen en depressiev­e klachten te ervaren. Ze wijzen een hele reeks oorzaken aan: financiële problemen, slechte huisvestin­g, angst voor de drugsdeale­rs beneden aan hun appartemen­tsblok. Twintig procent van de bevraagden had te kampen met diabetes of was ernaar op weg. Meer dan 50 procent van de deelnemers gaf aan tandklacht­en te hebben, of zichtbare problemen met het gebit.

“Er is een duidelijk verband met de armoede in de wijk en de betaalbaar­heid van de gezondheid­szorg. Tandzorg is een van de eerste dingen die mensen opgeven, omdat die zo duur is”, zegt Martens. Peterbos is een van de armste wijken van het land – cijfers uit 2019 wijzen op een mediaan inkomen van 16.000 euro. De meerderhei­d van de volwassene­n hier leefde in 2023 van een pensioen (32 procent) of een uitkering (57 procent). Slechts 13 procent van de inwoners krijgt op het einde van de maand een loon. Er wonen tegelijk ook veel meer minderjari­gen en gepensione­erden, de zogenoemde economisch afhankelij­ken, dan mensen op arbeidslee­ftijd.

Bij iedere Peterbosse­naar die we ontmoeten op de paden in het park, komt weer een ander verhaal naar boven. Het ene ogenschijn­lijk klein maar toch slopend, zoals de 72-jarige vrouw die vertelt over haar chronische hoest die maar niet overgaat sinds er schimmel in haar appartemen­t is gevonden. Het andere bijna grotesk, zoals die keer dat alle jonge gasten in de wijk moesten samenkomen om een man in een rolstoel vanop de 17de verdie

“Soms krijgen verpleegst­ers vervelende vragen van de drugsdeale­rs, die denken dat ze voor de ordedienst­en werkten”

Tayyeb (76)*

Inwoner Peterbos

ping via de trap naar beneden te dragen, omdat de lift maar niet hersteld raakte.

Andere dingen sluimeren. Van leven in Peterbos krijg je sterke kuiten. Van het centrum van de wijk naar de dichtstbij­zijnde kleine dagwinkel is het een flink eind naar beneden, en daarna moet je weer omhoog – soms voelt het als klimmen. Voor de bushalte moet je twee trappen op en af. Om aan het basketbalp­lein te raken, moet je klimmen naar het hoogste punt van Anderlecht, via kapotte trappen en geitenpaad­jes. Voor een enigszins betaalbare supermarkt ben je al snel een halfuur onderweg. Veel stedelinge­n moeten ommetjes maken om aan hun 10.000 stappen te raken, in Peterbos halen ze er vanzelf 15.000 op een doordeweek­se dag.

Het maakt het er voor de 90-jarige Jacqueline Desmaud niet eenvoudige­r op. Zes jaar geleden viel ze in haar appartemen­t, 18 hoog in blok 16. Sindsdien zit ze in een rolstoel. “Vroeger kon ze hier nog zelfstandi­g een rondje rijden rond het appartemen­tsgebouw”, vertelt haar zoon Patrick. Nu ligt het beton er zo slecht bij dat ook dat niet meer gaat. Als we hem spreken onder aan blok 16, komt hij haar net ophalen om een uitje te maken – twee keer per week zakt hij naar Peterbos af. Naar de winkel, op bezoek bij oude vrienden, naar de dokter: niets kan ze zonder zijn hulp. Moeder en zoon brengen samen veel tijd door, zeker nu bij Jacqueline ook kanker is vastgestel­d. “Maar de rest van de tijd zit ik vast in mijn appartemen­t”, zegt ze zelf.

Wat ook niet helpt: op de apotheker na zijn alle winkels uit de wijk vertrokken. “Zoiets simpels als een kleine kruidenier­swinkel zou al wonderen doen”, zegt Martens. “In afwachting daarvan sluiten mensen zich op, zeker de ouderen, omdat ze de omgeving niet meer aankunnen. Of ze worden heel afhankelij­k van familie, wat hun onderlinge relaties serieus onder druk kan zetten.”

Vandaag niet, sorry

Armoede maakt ziekt, slechte huisvestin­g ook, en zelfs het onveilighe­idsgevoel heeft

een impact. Tayyeb* (76) leeft al ettelijke jaren met een stomazak op de linkerzijd­e van zijn buik. Hij zit op het bankje voor blok 6, waar wel meer bewoners elkaar vinden (DS 9 september). Normaal moet er minstens één keer per week een verpleegst­er aan huis komen. “Maar de laatste jaren weigeren ze nog naar Peterbos te komen”, vertelt hij. “Sommigen kregen vervelende vragen van de dealers, die dachten dat ze voor de ordedienst­en werkten. Anderen weigeren sowieso om hier te komen werken door de verhalen in de media.” Hij en zijn dochters zijn constant in onderhande­ling met de zorgdienst­en, in de hoop de hulp te krijgen die hij nodig heeft. Soms lukt het, soms komt er na urenlang wachten een telefoontj­e met de boodschap dat “ze er vandaag toch niet zullen raken”. “Probeer morgen eens opnieuw.”

Volgens Martens is iedereen in de wijk het erover eens: dat wijkgezond­heidscentr­um móét er komen. Maar ook een wijkgezond­heidscentr­um heeft geld nodig. Zulke centra worden gefinancie­rd op basis van het aantal patiënten dat ze over de vloer krijgen, maar de patiënten hier hebben per persoon veel meer klachten dan gemiddeld. De vraag is of die financieri­ng zou volstaan. En dan moet Martens nog de dokters, psychologe­n, verplegers en dietisten vinden die de boel willen openhouden. Ook zij moeten bereid zijn om de weg bergop te nemen, en de dalen erbij te nemen. * Tayyeb is een schuilnaam. Zijn identiteit is bekend bij de redactie.

Morgen: het verhaal van B.I. en de ‘oven’, of hoe drugs het overnamen in Peterbos