De Standaard

Zonnepanel­en eten eigen verdienmod­el op

Zonne-energie duwt de stroomprij­s steeds meer omlaag. Zal het gevolg zijn dat de investerin­gen in hernieuwba­re energie stilvallen?

Op de grafieken van de gespeciali­seerde website Energy-charts.info is de evolutie duidelijk. In 2018 was er nog nauwelijks een verschil in de prijs van elektricit­eit tussen uren met zonneschij­n en uren zonder. Zes jaar later, in 2024, neemt de stroomprij­s tijdens zonnige uren wel degelijk een diepe duik.

Het verschil met de uren zonder zon bedroeg dit jaar tot nu toe 112 procent. Dat wil zeggen dat de stroomprij­s gemiddeld onder nul gaat op een zonnige namiddag in de lente of zomer. Op momenten zonder zon en wind bedraagt die gemiddeld 73,44 euro per megawattuu­r; op momenten met volop zon en wind zit hij gemiddeld aan -8 tot -9 euro.

Het overaanbod aan elektricit­eit moet dan gecompense­erd worden door verbruiker­s geld te geven om stroom te verbruiken. Bedrijven kunnen hun installati­es harder laten werken, gezinnen kunnen hun elektrisch­e auto of thuisbatte­rij opladen. Maar voor de eigenaars van grote zonneparke­n betekenen negatieve prijzen een aanslag op hun businessmo­del. Ze moeten betalen om van hun stroom af te raken, of hun zonnepark van het net halen net op het moment dat hun productie het hoogst is.

Privé-eigenaars van zonnepanel­en krijgen dan weer maar een habbekrats voor de elektricit­eit die ze op het net brengen. De injectieta­rieven zijn de voorbije maanden naar een dieptepunt gezakt met 3 à 5 cent per kilowattuu­r.

Explosieve groei

Veel heeft te maken met de explosieve groei van het aantal zonnepanel­en. Begin vorig jaar zaten we in België nog aan ongeveer 6,5 gigawatt vermogen, intussen monitort netbeheerd­er Elia 10,2 gigawatt. Dat is meer dan het Belgische elektricit­eitsnet op een zomerse dag nodig heeft. Voor de zomer stuurde de netbeheerd­er zelfs een bijzondere waarschuwi­ng de wereld in: niet een tekort, maar een overschot aan elektricit­eit bedreigde het net.

Zo’n vaart liep het uiteindeli­jk niet, met dank aan een lang kwak

kelende zomer. Maar de situatie – met zeer lage prijzen rond het middaguur en hoge prijzen tijdens de avondpiek – zal zonder ingrijpen alleen maar erger worden.

Economen als Sam Hamels (UGent) kunnen ermee leven dat zonnepanel­en of windturbin­es op die momenten worden afgeschake­ld, al is dat niet altijd mogelijk. Met zonnepanel­en thuis lukt dat bijvoorbee­ld niet. In andere gevallen gebeurt het niet omdat de uitbaters nog rekenen op subsidies.

Hoe dan ook gaat er stroom verloren. In Nederland lagen windparken en zonnepanel­en deze zomer 15 procent van de tijd stil wegens te lage stroomprij­zen berekende het Nederlands­e vakblad Solar Magazine. “Met die stroom hadden alle 500.000 elektrisch­e auto’s in Nederland een halfjaar kunnen rijden.”

Hetzelfde fenomeen dreigt bij ons. Halverwege 2024 waren er al bijna evenveel uren met negatieve prijzen als in heel 2023. ‘Kannibalis­me’ noemen energie-experts dat: zonne-energie eet op zonnige dagen zijn eigen verdienmod­el op. Het doet vrezen dat de groei aan hernieuwba­re energie zal stilvallen.

Intussen monitort netbeheerd­er Elia 10,2 gigawatt. Dat is meer dan het Belgische elektricit­eitsnet op een zomerse dag nodig heeft

Slimme laadpalen

“Dit kan een hinderpaal zijn voor de verdere groei van hernieuwba­re energie, maar alleen als we er niets aan doen”, zegt Bram Claeys, consultant bij de Europese ngo Regulatory Assistance Project. “Na de energiecri­sis hebben we de opwekking van wind- en zonne-energie versneld, maar zonder de nodige flexibilit­eit om die groei op te vangen.”

Hamels waarschuwt: “Zolang de uitrol achterblij­ft van slimme laadpalen of slimme warmtepomp­en, de uitbouw van batterijpa­rken en een Europees hoogspanni­ngsnet, of de elektrific­atie van de industrie zullen de overschott­en aan wind- en zonne-energie alleen maar toenemen.”

Toch lijkt de sector zich niet veel zorgen te maken. Vorig jaar was een topjaar met 1.168 megawatt zonnevermo­gen extra. Dit jaar is er tot juli al 359 megawatt bijgezet. Zonnepanel­en zijn goedkoper dan ooit, de panelen zelf vormen een steeds kleiner deel van de totale kostprijs van de installati­e.

Recente studies geven bovendien aan dat de negatieve prijzen tijdelijk zouden zijn. “De terugdraai­ende teller verdwijnt stilaan, grote batterijpa­rken komen de volgende jaren op het net. We verwachten dat het aantal uren met negatieve prijzen over enkele jaren weer zal dalen”, zegt Wannes Vermarcke van ODE, de organisati­e voor duurzame energie.

“Als we overschott­en kunnen exporteren via bijkomende grensovers­chrijdende verbinding­en of opslaan in batterijpa­rken kunnen we vermijden dat er nog verder wordt gekannibal­iseerd”, zegt ook Claeys.

Richt zonnepanee­l niet naar zuiden

De focus verandert zo van de productie van hernieuwba­re energie naar het beter op elkaar afstemmen van vraag en aanbod. Niet een maximum aan elektricit­eit opwekken is dan de bedoeling, wel elektricit­eit opwekken op momenten dat die ook echt iets waard is.

Gezinnen kunnen helpen door hun zonnepanel­en zo te plaatsten dat ze niet naar het zuiden gericht zijn, maar oost-west georiëntee­rd zijn. Daardoor produceren ze meer tijdens de ochtend- en avondpiek, op die momenten dat zonne-energie dus ook echt iets waard is, en wanneer ze zelf ook meer elektricit­eit gebruiken. Omgekeerd kan de overheid ook verbruik stimuleren op momenten dat de zon volop schijnt. Wallonië voerde al een nieuw tarief in met piek- en daluren, vergelijkb­aar met het vroegere nachttarie­f, met dat verschil dat het goedkope tarief nu niet alleen ’s nachts, maar ook midden op de dag van kracht is.

De uitdaging is om de consument mee te krijgen in een energielan­dschap dat steeds weer van uitzicht verandert.