PFAS-besmettingen in ons voedsel: de kip of het ei
Geert Gommers
Bio-ingenieur bij Vereniging voor Ecologisch Leven, Koken en Tuinieren (Velt) en coauteur van ‘Kippen in de tuin’ van Velt.
VOEDSELVEILIGHEID Velt doet enkele aanbevelingen om eieren van scharrelkippen zo PFAS-vrij mogelijk te houden.
Velt krijgt vaak de vraag of het nog wel zin heeft om zelf kippen te houden. De oorzaak: opstapeling van PFAS in eieren van kippen die lustig buiten scharrelen. Kunnen we niet beter stoppen met zelf kippen te houden? Eitjes in de winkel kopen is simpel en veilig. Toch?
We nemen PFAS vooral op via ons voedsel. Vis en dierlijke producten staan bovenaan het lijstje van verdachte voedingsmiddelen. Eieren komen dan snel in het vizier. Kippen die buiten scharrelen en in de grond pikken, nemen immers ongewild PFAS uit vervuilde grond op, die dan in hun eieren terechtkomt.
Je mag nog altijd eieren van eigen kippen eten. De Vlaamse overheid raadt vanwege PFAS aan om er als volwassene niet meer dan twee per week te eten. Voor ouderen, jonge kinderen en zwangere vrouwen is het advies één ei per week.
In Vlaanderen zijn er ongeveer 800 sites afgebakend waar de overheid een onderzoek voert naar PFAS. De meeste houden verband met een historische brandweeractiviteit. Je kunt ze consulteren via de PFAS-kaart van de Vlaamse overheid. Die is gedetailleerd en deskundig uitgewerkt, met bijna altijd een aanbeveling om in een bepaalde straal rond een site minder eieren te eten. Logisch voor Zwijndrecht, de gemeente met de fabriek van 3M, waar iedereen binnen een straal van 5 kilometer wordt afgeraden om eieren van eigen kippen te eten. Maar voor 800 sites in Vlaanderen? Kunnen kippen die buiten lopen nergens nog veilige eitjes leggen?
In mei 2024 toonde het programma Ze zeggen dat opVTMderesultaten van PFAS-analyses van eieren van particulieren uit zes Vlaamse gemeenten (Bonheiden, Destelbergen, Kortemark, Pulderbos, Veltem, Zonhoven). Ze bevatten allemaal PFAS, in drie eieren lag het gehalte boven de norm voor eieren in de handel.
Scharrelen maar
Een kippenliefhebber gaat uit van het natuurlijke gedrag van kippen. Kippen zijn scharreldieren, ze hebben graag ruimte en afwisseling. Dat natuurlijke recht van kippen komt door die discussie rond PFAS in het gedrang. Kippen leven buiten, ze zitten niet onder een stolp. Je kunt achtergrondbesmettingen niet uitsluiten.
Professionele kippenhouders met kooisystemen beweren dat hun eieren de oplossing bieden. Hun dieren zitten proper binnen, ze pikken niet in mogelijk vervuilde grond, de eieren bevatten geen of minder PFAS.
Maar het welzijn van die kippen laat vaak te wensen over, met verenpikken en kannibalisme in de kooien als gevolg. Het is absurd om dat als de nieuwe standaard naar voren te schuiven.
In eerste instantie moeten de oorzaken van de PFAS-besmetting worden aangepakt. Geen PFAS-productiesites meer, geen schadelijke PFAS meer in consumentenproducten. We moeten rekening houden met PFAS,
Het is de wereld op haar kop als particulieren nu stoppen met kippen te houden. Ze zijn niet geholpen met het hoongelach vanuit de professionele kippensector
maar het is de wereld op haar kop als particulieren nu zouden moeten stoppen met kippen te houden. Zij zijn het slachtoffer, ze zijn helemaal niet geholpen met het hoongelach vanuit de professionele kippensector. Ze verdienen ondersteuning – vanuit de Vlaamse overheid, die de PFAS-maatregelen coördineert, vanuit de gemeenten, die dicht bij hun inwoners staan. Velt wil daar graag bij helpen, daarom hieronder enkele tips.
Verwen de hen
Bedek om te beginnen de bodem van de kippenren. PFAS hangt vast aan gronddeeltjes. Kippen hebben als uitloop vaak een stukje kale grond. Verwen hen. Bedek de uitloop met 10 centimeter tuinafval, zoals houtsnippers, lang gras, gazonmaaisel. Ze scharrelen volop in die laag en pikken minder in de grond.
Voorzie ook in een grote, groen blijvende ren. Reken op 10 tot 25 vierkante meter buitenloop in je ren per kip, afhankelijk van de grootte van je kip. Zo scharrelen je kippen de bodem niet open, die blijft zo het hele jaar door bedekt en mooi groen. Ook zo krijgen ze minder gronddeeltjes binnen.
Last but not least: geef je kippen biologisch voeder. Bij de teelt van biologische granen en peulgewassen worden geen chemisch-synthetische pesticiden gebruikt. Bij gangbaar voeder wel. In België zijn er 32 actieve stoffen in chemisch-synthetische pesticiden die tot de PFAS-familie behoren. Een aantal wordt gebruikt bij granen en peulen. Via biologisch voeder vermijd je dat kippen via die weg extra PFAS opnemen.
Hopelijk kunnen we dan binnenkort een soortgelijke leuze gebruiken als bij het doorgeven van PFAS via borstvoeding: de voordelen van eieren van eigen kippen zijn groter dan het risico dat we via die eieren blootgesteld worden aan PFAS.