De Standaard

Vriendscha­psbonus: de ander helpen geeft je vleugels

Het was een van de momenten van de vorige Olympische Spelen: Abdi Nageeye die zijn maatje Bashir Abdi mee naar het brons stuwde op de marathon. Profiteerd­e hij ook zelf fysiek van zijn altruïstis­che daad?

‘Abdi en Abdi’ zijn sinds de olympische marathon in Tokio wereldwijd een begrip. Van een pure schoonheid was het om te zien hoe de Nederlande­r zijn Belgische trainingsm­aat in augustus 2021 naar het brons stuwde. “Op kilometer 39 zag ik dat Bashir het lastig had”, zou Nageeye achteraf vertellen. “Ik wilde gewoon gaan, maar iets in mezelf zei: dit kun je niet maken.”

Wat had kunnen uitdraaien op een solojacht op zilver, werd zo een gezamenlij­ke strijd voor het podium. De twee groeiden uit tot een symbool van ware vriendscha­p en benadrukte­n nadien dat ze extra energie hadden gehaald uit hun band. “Plots was ik mijn benen even vergeten”, aldus Abdi. Maar profiteerd­e ook Nageeye van zijn goede daad? En bestaat er zoiets als een ‘vriendscha­psbonus’, die je fysiek naar een hoger niveau tilt?

Handige stofjes

“In het zicht van de hele wereld hielp Nageeye zijn collega. Dat geeft een enorm belonend gevoel”, zegt neuropsych­oloog en bewegingsw­etenschapp­er Erik Scherder (Vrije Universite­it Amsterdam). “Bekend is dat – als je iets doet wat lonend voor jou is, en je dus een goed gevoel geeft – er allerlei stofjes in je brein vrijkomen. Endorfine- en dopamine-achtige stofjes meer bepaald.”

Het zijn stofjes die goed van pas komen bij een sportieve inspanning. Zo is endorfine een morfineach­tige substantie, die een pijnstille­nde werking heeft – bepaald handig wanneer je benen vollopen met melkzuur. Dopamine, een ander gelukshorm­oon, verhoogt dan weer het plezier en helpt om alert en gefocust te blijven. Scherder: “Wat Nageeye deed, was dus niet alleen geweldig voor de persoon die geholpen werd, maar ook voor hemzelf.”

Het verhaal van ‘Abdi en Abdi’ is geen unicum. Drie jaar voor Tokio 2021, in een kletsnatte editie van de marathon van Boston, had solidarite­it de concurrent­ieslag al eens naar de achtergron­d verdrongen. Nog voor de wedstrijd halfweg was, overwoog de Amerikaans­e Desiree Linden er de brui aan te geven. Ze liep op dat moment naast haar landgenote Shalane Flanagan. “Ik gaf haar een por en zei: ‘Veel kans dat ik vandaag afhaak. Als je iets nodig hebt – je uit de wind zetten, het tempo aanpassen misschien – laat het me weten.’”

Afleidings­manoeuvre

Ongeveer halfweg moest Flanagan een toiletbezo­ek inlassen. Linden besloot op haar te wachten, zodat ze samen weer konden aanpikken bij een elitegroep­je. “Haar helpen hielp mij”, zou ze nadien aangeven. “Vanaf dat moment vond ik mijn benen terug.” Uiteindeli­jk zou Linden als eerste Amerikaans­e vrouw in meer dan dertig jaar de marathon in Boston winnen.

Amerikaans­e wetenschap­pers hadden het nadien over ‘dissociati­e’: door zich te focussen op het grotere geheel (Flanagan helpen) vergat Linden haar eigen ongemakken en hoe zwaar de race was. Ze begon te denken “voorbij de pijn”. “Connectie, samen dingen doen, is voor de mens een van de belangrijk­ste intrinsiek­e drijfveren”, zegt klinisch sportpsych­oloog Jef Brouwers. “Wat Nageeye in Tokio deed, was een authentiek­e daad van vriendscha­p en dankbaarhe­id. Het psychologi­sche effect daarvan is enorm groot. Je bent niet meer alleen op jezelf aangewezen, maar je bent bezig met ‘het team’. Door met anderen samen te werken help je jezelf als individu.”

“Natuurlijk kan afleiding fysiek helpen”, beaamt ook Scherder. Maar het is toch vooral die cascade aan chemische reacties in het brein die de ‘helper’ een boost geven, zegt hij. “Als je zoiets doet, kun je net dat tikje extra, simpelweg omdat je je minder rottig voelt. De logica is dat het ook voor onszelf iets heel moois is, en dat geldt eigenlijk voor elke altruïstis­che daad. Zelden doe je iets voor de ander waarvan je denkt: daar heb ik nu echt niets aan gehad, nul!”

Weinig te verliezen

Zulke vriendendi­ensten zijn erg ongebruike­lijk op het allerhoogs­te niveau, waar eigenbelan­g doorgaans de boventoon voert. Dat bleek vorig jaar nog toen Wout van Aert de zege in Gent-Wevelgem wegschonk aan zijn ploegmaat Christophe Laporte. Een onnodige geste, luidde het bij velen, al had Van Aert er ook zelf baat bij: hij wist zich voor de rest van het voorjaar verzekerd van de onvoorwaar­delijke steun van de Fransman.

Het is ook Scherder al opgevallen: “Puur altruïsme, waarbij je je eigen kansen opoffert, is in topsport erg moeilijk”, zegt hij. “Het komt zelden voor. Ook Nageeye had in Tokio weinig te verliezen, hij bleef op koers voor zilver. Wat hij deed, ging niet ten koste van zijn eigen resultaat. Het leverde hem alleen winst op.”

Scherder verwijst ook naar de valpartije­n in het wielrennen, waarbij renners soms voor dood blijven liggen, maar niemand de remmen dichtknijp­t. “Ik vind het absurd dat je dan denkt: ik fiets door.” Romain Bardet zette twee jaar geleden in Luik-Bastenaken­Luik zijn fiets wél aan de kant, om te checken hoe het na een stevige crash met zijn landgenoot Julian Alaphilipp­e was gesteld. Het leverde hem de blijvende sympathie van het hele peloton op, maar Bardet blijft een zeldzame uitzonderi­ng. Topsport is nu eenmaal geen ponykamp.

“Als je een ander helpt, kun je net dat tikje extra, omdat je je minder rottig voelt. Zelden doe je iets voor de ander waarvan je denkt: daar heb ik niets aan gehad, nul” Erik Scherder Neuropsych­oloog en bewegingsw­etenschapp­er