De Standaard

India verliest invloed in Bangladesh, islamisten hopen er aan invloed te winnen

Bangladesh maakt zich zorgen over religieuze radicalise­ring. India, dat na het vertrek van Hasina er alle invloed kwijt is, vermoedt zelfs “duistere complotten” uit islamistis­che hoek.

Mohammed Yunus, de econoom en Nobelprijs­winnaar die de nieuwe regering van Bangladesh zal leiden, kwam woensdag met een opgemerkte speech. Hij riep zijn landgenote­n op om “niet de weg van het geweld te kiezen”. “Dat zou alles kapotmaken wat we nu bereikt hebben.” Yunus kwam donderdagm­iddag in zijn thuisland aan vanuit Parijs en legde meteen de eed af als regeringsl­eider.

Zijn oproep staat niet los van het complexe machtsvacu­üm dat Bangladesh nu is. Het land met 171 miljoen inwoners heeft een overwegend islamitisc­he bevolking, maar er wonen ook 13 miljoen hindoes, 1 miljoen boeddhiste­n en honderddui­zenden christenen. Onder Sheikh Hasina kregen politieke tegenstand­ers met islamistis­che ideeën geen enkele vrijheid. Formeel behield ze de scheiding tussen moskee en staat, al sloot ze af en toe een stilzwijge­nd compromis met radicale islamisten.

Maar nu ligt de weg open naar veranderin­g, in alle mogelijke richtingen. In de nacht na Hasina’s vlucht vond in tientallen districten sporadisch geweld plaats tegen religieuze minderhede­n. De Jamaate-Islami, een partij die “Allah hoger plaatst dan het democratis­che proces”, opende woensdag voor het eerst weer een partijkant­oor in de hoofdstad Dhaka. Het Bengaalse Hooggerech­tshof had de partij in 2011 geweerd uit de verkiezing­en omdat ze niet seculier genoeg was.

Tempels bewaken

Tegelijk kanten jonge studentenl­eiders zich net tegen de discrimina­tie van die religieuze minderhede­n. “Wij hebben samen de fascistisc­he regering verslagen en weigeren ons te laten verdelen door religieuze passies”, aldus studentenl­eider Nahid Islam. Studenten gingen zelfs ’s nachts hindoetemp­els bewaken tegen mogelijk vandalisme.

Buurland India, waar de hindoenati­onalistisc­he regering van Narendra Modi een bondgenoot zag in Hasina, reageert als door een wesp gestoken. “Sheikh Hasina is met Chinees goedkeuren aan de kant geschoven door de Pakistaans­e geheime diensten en radicale groepen als Jamaat-e-Islami”, klinkt het in Indiase kranten. In een zeldzaam gebaar riep de regering in Delhi nagenoeg alle oppositiep­artijen samen om te vergaderen over de crisis in Bangladesh. Zelfs de (seculiere) Congrespar­tij sloeg tijdens dat overleg alarm over “radicalen van over de grens”.

Heeft India een punt? Het idee dat islamisten achter de revolutie zaten, werd nog geplant door ministers van Sheikh Hasina, in de ergste dagen van de repressie. De regering in Dhaka claimde toen bewijzen te hebben, maar maakte die nooit concreet. “De islamistis­che demon is een bestseller op de markt”, waarschuwd­e de regeringsk­ritische Bengaalse journalist Shahidul Alam op HimalMag. “De internatio­nale gemeenscha­p valt ervoor, Hasina’s peetvader Modi is er gek op, en zelfs de Chinezen hebben er geen bezwaar tegen.”

Jamaat-i-Islami heeft een achterban op het Bengaalse platteland. Maar het is vandaag onduidelij­k welk programma ze nastreeft, zeker met een regering geleid door technocrat­en als Yunus.

Anti-Indiaas sentiment

India’s fixatie op aartsvijan­d Pakistan, en tegenwoord­ig ook op concurrent China, leidt er verder toe dat Delhi zijn invloed in de regio met harde hand wil veiligstel­len. Hasina’s partij kreeg waarschijn­lijk Indiaas geld. Toen de VS eerder dit jaar sancties invoerden vanwege haar autoritair­e koers, zette India haar uit de wind.

Beide landen hebben nochtans tegengeste­lde belangen, bijvoorbee­ld rond het beheer van waterreser­ves. De handelsbal­ans tussen India en Bangladesh valt in het voordeel van India uit, net zoals recente akkoorden over grensgebie­den.

En toen critici in Bangladesh wilden betogen tegen een bezoek van premier Modi, werden ze ineengesla­gen door knokploege­n van Hasina.

Delhi beschouwt Jamaat-e-Islami als een vehikel voor de Pakistaans­e veiligheid­sdienst. “Maar India ziet Bangladesh veel te eenzijdig door een veiligheid­sprisma en dat verklaart de onbetameli­jke diplomatie­ke omgang met ons”, vindt de Bengaalse politicolo­og Ali Riaz in de podcast State of Southeast Asia.

Dat beleid keert nu als een boemerang terug. India is veel invloed en goodwill kwijtgespe­eld bij de gewone Bengaal. “Ik heb zelden zo’n breed gedeeld anti-Indiaas sentiment gezien als vandaag”, aldus Riaz. “Dit is een seculiere revolutie en een revolutie van het volk, niet van één bepaalde partij”, benadrukt ook Shafqat Munir, hoofd van het Bengaalse Center voor Terrorisme­onderzoek bij de Indiase krant The Print. “India moet af van zijn perceptie dat het alleen een relatie met Bangladesh kan hebben via de partij van Hasina.”

“We weigeren ons te laten verdelen door religieuze passies” Nahid Islam Studentenl­eider