“Verbod op kindhuwelijken is loutere stunt”
Met een nieuwe wet verbiedt het West-Afrikaanse Sierra Leone kindhuwelijken. Of die ook gevolgd zal worden, is de vraag. “Op dit eigenste moment onderhandelen families in het geheim over de bruidsschat van hun minderjarige dochter.”
Een op de drie meisjes trouwt in Sierra Leone vóór ze 18 jaar is, meldde Unicef in 2020. De helft van hen is niet eens 15 jaar. Om daaraan een einde te maken, zette president Julius Maada vorige week zijn handtekening onder een verbod op kinderhuwelijken.
Door de nieuwe wet riskeren mannen die trouwen met meisjes onder de 18 jaar, minstens 15 jaar gevangenisstraf en een boete van 3.700 euro. Ook de familieleden van de bruid en de gasten op de bruiloft zijn strafbaar. Wie als kind getrouwd is, kan financiële compensatie eisen en een verzoek indienen om het huwelijk te laten ontbinden. “Een belangrijke mijlpaal’’, zei het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken.
Volgens Girls Not Brides, een internationale organisatie die zich inzet voor een verbod op kindhuwelijken, liggen 16 van de 20 landen met het hoogste percentage kindhuwelijken in Afrika. De huwelijken worden uit financiële overwegingen gesloten. Arme families huwelijken hun dochters uit voor een bruidsschat en hopen dat hun dochter een beter leven zal hebben in haar nieuwe familie. Ook kan zo’n huwelijk een dekmantel zijn voor meisjes die op zeer jonge leeftijd zwanger raken, zelfs als gevolg van verkrachting.
Nadruk op onderwijs
Volgens de Sierra Leoonse vrouwenrechtenactiviste Diaka Salena Korama is de nieuwe wet slechts een politieke stunt van de overheid om internationaal de indruk te wekken dat er verandering komt, terwijl er in werkelijkheid niets verandert. ‘’Als de overheid wezenlijk de rechten van vrouwen en meisjes belangrijk vindt, zou vrouwelijke genitale verminking ook verboden zijn’’, vertelt Korama in een gesprek met De Standaard.
Ook Floris Burgers, antropoloog gespecialiseerd in Afrika (Radboud Universiteit Nijmegen), is van mening dat het probleem niet opgelost is met de nieuwe wet. “Dergelijke wetten zijn niet slecht, maar als er geen andere wetgeving verandert, zijn ze vaak weinig effectief.” Zo hebben verschillende landen in Afrika, waaronder Ethiopië en Ghana, al een verbod op kindhuwelijken ingevoerd, terwijl minderjarige meisjes er nog altijd veelvuldig uitgehuwelijkt worden.
Volgens Burgers is het essentieel om een strengere onderwijsplicht in te voeren en meer te investeren in scholing, in plaats van te vertrouwen op een wettelijk kader dat vooral op het platteland moeilijk te handhaven is. “Een sterk onderwijssysteem bevordert intellectuele en financiële onafhankelijkheid, waardoor meisjes zich verzetten tegen traditionele praktijken als uithuwelijking en besnijdenis. Ze delen hun kennis met hun gemeenschappen, wat perspectief biedt. Verandering komt doorgaans vanuit de inzet van burgers zelf’’, aldus Burgers.
Nieuwe gedachten
Korama beaamt dat kennis cruciaal is, maar legt uit dat er weinig vertrouwen is in het huidige onderwijssysteem, dat kwalitatief gebrekkig is en voor veel kinderen op het platteland ontoegankelijk. Daarom nam ze het heft in eigen handen en stichtte ze Girlz Empowered. “De organisatie is een safe space, een veilige plek’’, legt ze uit. “Het is belangrijk dat er alternatieve ruimtes zijn waar meisjes leren over de gevaren van traditionele praktijken, zelfvertrouwen opdoen en vaardigheden ontwikkelen om zelfstandig te worden.’’
Tradities als uithuwelijking van jonge meisjes zitten namelijk diep geworteld. Korama verwijst daarbij naar een ander veelvoorkomend probleem dat ermee verband houdt: vrouwelijke genitale verminking. Traditioneel moet een meisje besneden zijn om te mogen trouwen. In Sierra Leone is ongeveer 61 procent van de meisjes tussen 15 en 19 jaar genitaal verminkt. Dat kan ernstige complicaties veroorzaken tijdens de bevalling. Sierra Leone had tot voor kort nog het hoogste moedersterftecijfer ter wereld. Vrouwen en meisjes die overlijden ten gevolge van hun besnijdenis worden traditioneel bestempeld als heksen. “Om daadwerkelijk verandering te bewerkstelligen, moeten we de opvattingen van mensen veranderen’’, zegt Korama.
Terwijl het vertrouwen in de nieuwe wet minimaal is, blijft Korama hoopvol. Steeds meer bewegingen verzetten zich tegen traditionele vrouwonvriendelijke praktijken. “Kennisvergaring via internet, sociale media, en burgerinitiatieven maken dat meisjes inzien dat het ook anders kan.’’
“Als de overheid echt de rechten van meisjes belangrijk zou vinden, zou ook genitale verminking verboden worden” Diaka Salena Korama Vrouwenrechtenactiviste