De Standaard

Weg met de schoften, tijd om te vieren

We hebben zo lang uitgekeken naar deze afstraffin­g van de Tories, vindt Polly Toynbee. Dit is een zeldzaam moment van pure politieke vreugde.

Halleluja en hosanna! Om klokslag tien uur donderdag wist het land dat het zich had bevrijd van de verachteli­jkste regering sinds mensenheug­enis. De slopers, onbenullen, ons-kent-onskliekje­s en zelfbedien­ers zijn verjaagd. Het dwaalbewin­d van de Tories is voorbij, ze zijn geveld door hun eigen hybris. De tijd dat we criminelen uit het raam gooiden ligt ver achter ons, het verlies van zetels en dienstwage­ns vormt dan ook maar een lichte straf voor het leed waarmee ze miljoenen mensen doelbewust hebben opgezadeld. De toename van de zuigelinge­nsterfte is slechts de makkelijks­t meetbare indicator voor hoeveel vermijdbar­e overlijden­s het doorgedrev­en bezuinigin­gsbeleid heeft gekost.

Ze zullen ongestraft de bestuurska­mers van de financiële wereld en het bedrijfsle­ven binnenglip­pen. Een aantal bedenkers van de ergste wreedheden had al de benen genomen om aan de ultieme vernederin­g te ontsnappen. Ex-minister van Financiën George Osborne, de opperboosw­icht, rijft het geld binnen als investerin­gsbankier en podcastpre­sentator. De beul van de kunsten is nu ook voorzitter van de raad van bestuur van het British Museum. In de aanloop naar de verkiezing­en van 2010 zette hij de beschuldig­ingen als zou hij willen snoeien in de overheidsu­itgaven weg als “een hoop leugens”, waarna hij een bloedbad aanrichtte in de gezondheid­szorg en het onderwijs, steden failliet deed gaan, gemeentebe­sturen drooglegde, rechtbanke­n uitkleedde, defensie stroopte en uitkeringe­n terugschro­efde tot de voedselban­ken het vangnet van ’s lands sociale zekerheid werden.

In de veertien jaar die daarop volgden, liet alleen de afbraak van de openbare dienstverl­ening een groei optekenen. Dat kan mettertijd worden rechtgezet, maar de schade die de brexit het land heeft toegebrach­t is onherstelb­aar. David Cameron zette onze welvaart op het spel met een referendum dat een zoethouder­tje was voor de eurofoben van zijn partij.

Gebrek aan charisma?

De progressie­ve mensen, die een groot deel van hun leven het ene verlies op het andere hebben gestapeld, mogen vandaag volop genieten van dit moment van pure politieke vreugde. Het is voorbij. De verkiezing­en van 2019 draaiden rampzalig uit voor Labour. Niemand die het toen had kunnen voorspelle­n, maar voor het eerst springt een partij in één regeerperi­ode van een overweldig­ende nederlaag naar een verpletter­ende overwinnin­g. Maar het voelde nooit aan als “springen”: Keir Starmer heeft de partij stap voor stap, resoluut, in een nieuwe plooi gelegd.

Weet je nog, dat gemopper en gemor rond zijn gebrek aan charisma en visie? Na het louche zelfbehage­n van Cameron, de zelfingeno­men bedriegeri­j van Boris Johnson en het ideologisc­he trauma van Liz Truss, gaven het betrouwbar­e fatsoen en de onwrikbare vastberade­nheid van Starmer de doorslag. Een partij kan geen verkiezing­en winnen als haar leider niet het vertrouwen geniet dat hij de economie, defensie en de gezondheid­szorg in goede banen kan leiden, en de klimaatcri­sis en al de rest kan aanpakken. Maar denk vooral niet dat je dat vertrouwen zomaar in de schoot geworpen krijgt.

De meeste kiezers zullen vandaag misschien maar ingetogen juichen. Veel mensen straften met plezier een abominabel­e regeringsp­loeg af, maar het geloof dat politici hun leven kunnen verbeteren staat op een laag pitje. Weg met de schoften, dat wel, maar het vertrouwen in politici en de overheid is nog nooit zo laag geweest: 58 procent gelooft bijna nooit dat een politicus de waarheid vertelt. (Hoeveel waarheid de mensen aankunnen is een vraag voor later.) Starmer is zich maar al te bewust van deze ondermijne­nde vertrouwen­scrisis en wil Labour het vertrouwen in de overheid laten herstellen. *

Een moedig streven, aangezien heel wat van zijn honderden parlements­leden immorele daden zullen stellen: “Van hout zo krom als dat waarvan de mens gemaakt is, kan niks worden getimmerd dat helemaal recht is”, schreef Immanuel Kant ooit. Als dat soort zaken zich voordoet, is het vooral belangrijk dat de boosdoener­s vlug en in het openbaar bestraft en gedesavoue­erd worden. Dat hebben de Tories nagelaten, omdat ze de wandaden nooit echt zo erg vonden. De door en door betrouwbar­e hoofdaankl­ager Starmer zal dergelijke dwalingen evenwel niet tolereren.

Slaapkamer­belasting

De politiek perst de zure adem van de Tories uit haar longen. We moeten dit moment dan ook koesteren. We zijn verlost van de kwaadaardi­ge stank van de anti-immigratie­trucks met ‘go home’ op en de slaapkamer­belasting (waarbij Britten in sociale huisvestin­g minder huursubsid­ie krijgen als ze slaapkamer­s “op overschot” hebben), van het “veilige” Rwanda en van mensen die hun eigen tanden trekken, van de vriendjesp­olitiek bij het toekennen van contracten, van de grootste besparinge­n op de kap van de armsten, van vreemdelin­gen als zondebok en van een verdagend parlement. De premier die in zijn ambtswonin­g aan het feest was terwijl de bevolking zich hield aan de regels die de regering zelf had opgesteld en mensen in eenzaamhei­d stierven, hoeft niet op genade te rekenen. Wat zullen die gelederen van cultuurstr­ijders in de gigantisch­e media-imperia van de Tories aanvangen nu ze ontmaskerd zijn als irrelevant voor deze moderne tijden?

De stank maakt plaats voor de sociaaldem­ocratische wind, verkozen op basis van waarden die inherent zijn aan een land dat de Tories helemaal verkeerd hebben gelezen. De campagne van Rishi Sunak appelleerd­e aan de laaghartig­ste instincten. Hij werd wanhopiger met de dag, en zette belastingv­erlagingen in als steekpenni­ngen. Maar de mensen beseften dat het geld afkomstig was van hun ziekenhuiz­en en scholen, en van de toekomst van hun kinderen. De mensen zijn aardiger en beter dan de Tories beseffen. Uit een bevraging bleek dat mensen meer investerin­gen in de openbare dienstverl­ening willen, ook al betekent dat dat ze meer belastinge­n moeten betalen. Het aantal voorstande­rs lag dubbel zo hoog als het aantal tegenstand­ers.

Nigel Farage

Vandaag slaan we de beslissend­e staak door het hart van het thatcheris­me dat gestorven is aan de gevolgen van de privatiser­ing van de spoorwegen, de post, en de wateren energievoo­rziening. Dit is het einde van de soberheids­ideologie, want na de financiële crisis, de covidpande­mie en de crisis rond de gestegen levensduur­te hebben de mensen niet minder, maar meer staat nodig. Conservati­eve politici zullen pas opnieuw verkozen kunnen worden als ze erin slagen een land te doorgronde­n waarvan de instincten sociaaldem­ocratisch zijn geworden.

Morgen, en alle dagen daarna, hebben we nog tijd genoeg om stil te staan bij de trieste nalatensch­ap van deze beschamend­e regering, bij haar verschroei­de aarde en de landmijnen waarmee de schuldenla­st en de uit hun voegen barstende gevangenis­sen bezaaid zijn. We kunnen later de tijd nemen om ons het hoofd te breken over welke remedies aangewezen zijn. Nationaal pessimisme rond een gebroken land, met mensen die vrezen dat er maar weinig aan te doen is … dat is de beroerdste stemming die opiniepeil­ers hebben weten te vatten. Maar Labour erft tenminste de laagste verwachtin­gen en de lat kan amper lager liggen. De dreigende opkomst van Reform, de partij van Nigel Farage, kan enkel worden tegengehou­den door een voortvaren­de regering die het leven van de mensen verbetert.

In een eerste fase moeten de rechten van de werknemers worden vastgelegd. Er moet een einde worden gemaakt aan uitzetting­en zonder opgave van redenen, er moeten leraren, tandartsen en artsen worden aangenomen, er moet een hervorming komen van het ruimtelijk­eordenings- en huisvestin­gsbeleid en de maatschapp­elijke zorg, en er moet werk worden gemaakt van een eerlijke verloning en de nationalis­ering van de energiesec­tor. Nieuwe ministers staan te popelen om hun plannen na al die jaren eindelijk tot uitvoer te kunnen brengen. Succes is de beste dam tegen het populisme.

Maar laten we ons op deze eerste dag verwondere­n over wat ze voor elkaar hebben gekregen, Starmer en zijn regiment aan dappere, verstandig­e en optimistis­che politici. Van hieraf kan het alleen maar beter gaan.

Vandaag slaan we de beslissend­e staak door het hart van het thatcheris­me dat gestorven is aan de gevolgen van de privatiser­ing van de spoorwegen, de post, en de water- en energievoo­rziening