De Standaard

Terroir, lieux-dits en eigennamen

Van Nuits-Saint-Georges naar Gevrey-Chambertin is een mondvol voor een reis van amper vijfentwin­tig kilometer. De renners moesten voor een dag alleen op pad, waardoor wij, als medereizig­ers, keer op keer dezelfde plaatsen aandeden. Messanges, Curley, Morey-SaintDenis. Veel meer dan anders waren de toeschouwe­rs langs het parcours er, net als de kijkers thuis, voor gaan zitten.

Ik stelde me voor hoe ze van iedere passant de naam probeerden te raden. Op tv verscheen die onderaan in beeld. En ook in het commentaar werd hij geregeld uitgesprok­en.

In een essay over de Tour schreef Roland Barthes dat dit onophoudel­ijke terugkeren van namen zorgt voor ijkpunten in het grote geheel. Ze laten zich lezen als tekens uit de algebra en gaan een eigen leven leiden. “C’est dans la mesure où le nom du coureur est à la fois nourriture et ellipse qu’il forme la figure principale d’un veritable langage poetique, donnant à lire un monde où la descriptio­n est enfin inutile” Geen nood meer aan epitheta om de grootsheid aan te zetten. De trage concretise­ring van de kwaliteite­n van de renner in de sonore substantie van een naam, vindt Barthes, maakt adjectieve­n overbodig. Wanneer Annie Ernaux in De jaren de tijd die is voorbijgeg­aan probeert te vangen in een soort van collectiev­e herinnerin­g, duiken ook daar de namen op van wie ooit het geel droeg en van wie ze krantenfot­o’s in een plakboek bijhield, namen die een zomer evoceren: Geminiani, Coppi, Darrigade.

Ondertusse­n was het door de rijen van supporters niet altijd te zien, maar we waren nog altijd in Bourgondië. Langs de weg groeiden druiven die in de meest gerenommee­rde wijnen transforme­ren. De Bourgogne, las ik, wordt beschouwd als de meest terroir-bewuste wijnstreek. Terroir is een concept dat de plaatsgebo­nden factoren bundelt die de smaak en kwaliteit van een product bepalen: bodem, klimaat, topografis­che bijzonderh­eden, menselijke kennis op een specifieke plek. Omdat die ook in eenzelfde dal van wijngaard tot wijngaard kunnen verschille­n (en zelfs van rij tot rij), wordt de appellatio­n van de belangrijk­ste wijnen tot op het niveau van de lieu-dit bepaald.

Lieu-dit betekent iets als ‘zogeheten plaats’. De naam wordt afgeleid van een detail, een geschieden­is, iets dat de plek bepaalt: drie bronnen, twee stallen, een eenzame eik. Als de lieu-dit een excellente wijn oplevert, is de naam ervan voldoende om kenners te doen watertande­n. In de woorden RomanéeCon­ti, Clos de Vougeot, Ruchottesc­hambertin of Echézeaux is een wereld gaan leven.

Barthes vond dat de Tour ook dat deed: licht werpen op het basale feit dat wij, mensen, geconnecte­erd zijn met onze omgeving. De renner kan het landschap nooit temmen; hij of zij worstelt zich er door, botst erop, gebruikt het, maar kan alleen maar samen met het land geschieden­is schrijven.

Schrijver Lennert De Vroey kijkt de komende weken iedere dag naar de Tour de France. Hij is in Parijs op schrijfres­identie met Vlaams-Nederlands huis deBuren. De Fondation BiermansLa­pôtre vormt zijn uitvalsbas­is.