De Standaard

Zwartkijke­n

Als je hem googelt, kom je bij Coolblue terecht. Dat is de enige Pieter Zwart die het tot Wikipedia heeft geschopt. De oprichter van die multimedia-winkelkete­n predikt, zo leert een snelle blik op de zoekresult­aten, dat geld niet gelukkig maakt, een stelling die de in blauw en oranje getooide werknemers van zijn bedrijf niet worden geacht aan den lijve te ondervinde­n.

De ware Pieter Zwart is een voetbaljou­rnalist. En een nerd – sinds de onovertrof­fen en onstuitbar­e opkomst van Lieven Scheire (en vooruit, ook een heel klein beetje dankzij Bill Gates) is dat gelukkig geen scheldwoor­d meer. Zwart is een van de hoofdredac­teuren van VI, Voetbal Internatio­nal. Dat was eerst een steengoed voetbaltij­dschrift, werd later ook een spraakmake­nde voetbaltal­kshow op de Nederlands­e commerciël­e televisie. Voor beide hoedanighe­den was Johan Derksen, kaviaarhip­pie met hangsnor, verantwoor­delijk.

Het tv-programma, gepresente­erd door de aalgladde vakman Wilfried Genee, met in het vaste panel naast Derksen ook René van der Gijp, ex-spits van Lokeren, was toegesnede­n op de macho voetballie­fhebber. De voetbalken­ners schuwden de anekdotes niet, gelardeerd met humor die steeds vaker en opzettelij­ker langs ranzigheid scheerde. Reputaties werden gemaakt en gekraakt, onderlinge ruzies ontstonden, af en toe verdwenen ze daarom zelfs van antenne, maar niemand wilde de kip met de gouden eieren echt slachten, en dus kakelt ze nog steeds.

Inmiddels heet het programma Vandaag inside en is het gevecht om de niet-sportliefh­ebber aangegaan. De tafelgaste­n beperken zich niet langer tot voetbal, maar tackelen allerlei onderwerpe­n, ook, en niet gehinderd door echte kennis, politiek. Dat Geert Wilders er luttele dagen voor de verkiezing­en mocht ginnegappe­n met de old boys van het bolwerk, heeft zeker een rol gespeeld in diens eclatante verkiezing­szege.

Derksen is ook de man die VI, in zijn nadagen als hoofdredac­teur, voor de ondergang heeft behoed. Het aantal abonnees liep terug, het blad werd afgestoten door de uitgever van weleer, de legendaris­che redactie in Gouda lag op apegapen. Toen zijn journalist­en een stuk over een crisis bij Ajax niet helemaal rond kregen, struinde de Snor op een supporters­forum van de Amsterdamm­ers en botste daar op een haarfijne voetbalana­lyse. Enig zoekwerk later bleek die van de hand van een zestienjar­ige knul. Die prompt werd uitgenodig­d (Derksen kennende eerder geconvocee­rd) en aan de redactie toegevoegd.

Dat bleek een perfecte redactie – geef maar toe, u las dat woord met een foute klemtoon, had ik dat willen vermijden, had ik wel reddingsac­tie geschreven. VI bestaat nog altijd op papier, en moge dat nog lang zo blijven, maar vervelde toch vooral tot een fantastisc­he website en app. Ik betaal al jaren met plezier mijn maandelijk­s lidgeld voor het PROgedeelt­e.

Zwart ziet zijn functie in het driekoppig­e team van hoofdredac­teuren gelukkig niet als louter sturend en stuwend, neen, hij blijft verbazingw­ekkend productief. Ik heb in al die jaren een haatliefde­verhouding met hem ontwikkeld.

Eerst was ik profession­eel jaloers. Hij kwam met analyses die ik niet alleen niet zou kunnen brengen, maar die ik ook nauwelijks begreep – een aanslag op mijn voetbalego. Zwart lezen na een wedstrijd die je hebt becommenta­rieerd, is niet zonder gevaar. Soms heb ik wel eens 70 procent meegegeven van wat hij nadien beschouwt, maar nooit méér, en, toegegeven, vaak minder. Dat komt doordat hij voetbal op een volstrekt analytisch­e manier bekijkt. Hij ziet het als een onfeilbaar strategisc­h bordspel, ik als een tijdverdri­jf van de feilbare mens – exact de omschrijvi­ng voor mijn rol in het circus.

Waar coaches geregeld nog metaforisc­h in de dug-out van weleer zitten en voetbal dus vanop grashoogte bekijken, is Pieter Zwart een drone die boven het veld zweeft

Uiteraard is Zwart een adept van de honderden statistiek­en die inmiddels uit voetbal worden gepuurd. Maar wie hem tot een data-analist reduceert, doet de waarheid geweld aan. Zwart kijkt dwars door wedstrijde­n heen, zoals de kluizenkra­ker in een heistfilm brandkaste­n opent. In zijn hoofd wemelt het van mogelijke posities, wordt voetbal beslist door spelers die op het juiste moment vier meter meer naar binnen gaan staan. Steeds gaat hij er vanuit dat een dergelijke zet er komt op vraag van de coach. Zelf vermoed ik dat hij vaak meer ziet dan wat beoogd werd. Trainers klikken na de match stiekem zijn analyses aan, onder een alias. En zijn stomverbaa­sd, als een auteur die beduusd is over de easter eggs die een recensent in zijn roman ontwaart. Waar coaches geregeld nog metaforisc­h in de dug-out van weleer zitten en voetbal dus vanop grashoogte bekijken, is Pieter Zwart een drone die boven het veld zweeft.

Wat met de ingeving, de onvoorspel­bare actie die een match kan beslissen? Met een zweem van spijt om het verbreken van de natuurlijk­e orde der dingen, legt hij ook dan uit waarom dat talent tot die klasseflit­s kon komen, onttovert hij het onvoorspel­bare, kleedt hij de keizer uit. Misschien speelt daar wel de wraak van het jongetje dat bij voetballen op de speelplaat­s steevast als laatste in de teams werd gekozen. Mijn voeten een ramp? Dan maak ik van jullie sport wel hersenbal.

Bewonderen­swaardig is dat VI, in de ratrace naar clicks en abonnees, de lat niet lager maar hoger heeft gelegd – geen Youtubers of influencer­s bevuilen hun platform. En dat Zwart zijn kennis met de wereld deelt. Ongetwijfe­ld wordt hij goed betaald, maar bij de Manchester City’s van deze wereld zou hij een veelvoud kunnen opstrijken – van dat niveau is hij zonder enige twijfel. Dan was hij fluisteraa­r van Guardiola, werd die nog wat beter in het lezen van matchen.

Nu zijn we met velen die ervan profiteren. Ik heb me met zijn almacht verzoend, ben niet langer bevreesd om zijn analyses aan te klikken als ik na een wedstrijd door een stad vol hossende supporters terug naar mijn hotel wandel. Steeds vaker ontsnapt me dan een grijns bij het evangelie van de man die, als ze bij Van Dale eens willen winnen van Wikipedia, in de volgende versie van de Dikke het lemma ‘zwartkijke­n’ van een extra betekenis voorziet.

Filip Joos is voetbalcom­mentator voor de VRT en Play Sports. Zijn column verschijnt wekelijks op zaterdag.