De Standaard

Premier Starmer moet meteen aan de slag

De nieuwe Britse premier Keir Starmer (Labour) heeft geen tijd te verliezen. Als hij het vertrouwen van de boze Britten wil terugwinne­n, moet hij hen snel het gevoel geven dat hun toekomst beter wordt.

De nieuwe Britse regering heeft een vliegende start gemaakt. Nog voor alle stemmen geteld waren, werd Keir Starmer vrijdagmid­dag ontvangen en benoemd door koning Charles, waarna de nieuwe premier meteen de eerste naam van zijn regeringsp­loeg bekendmaak­te. Niet toevallig was dat Rachel Reeves. Zij wordt minister van Financiën en daardoor de facto de nummer twee in de regering. Het is de eerste keer dat een vrouw die functie krijgt. Later werden ook de andere belangrijk­e portefeuil­les verdeeld. De bekendste man die terugkeert, is voormalig leider Ed Miliband. Hij wordt verantwoor­delijk voor Klimaat en Energie.

Reeves moet maken dat er voldoende geld wordt gevonden om de Britten opnieuw het gevoel te geven dat de toekomst beter wordt. Dat wordt de grote uitdaging voor de nieuwe Labour-regering. Als hij het vertrouwen van de bevolking in de politiek wil herstellen, moet Starmer snel met ingrijpend­e maatregele­n komen in de gezondheid­szorg, de woningbouw en de financieri­ng van de gemeentes. Die investerin­gen zullen geld kosten, geld dat er nauwelijks is. Starmer en Reeves hebben de Britten plechtig beloofd dat ze belastinge­n niet verhogen.

Nederige politiek

In zijn eerste toespraak voor de ambtswonin­g in Downing Street 10 maakte Starmer duidelijk dat het land een nieuw soort politiek nodig heeft. In plaats van de polarisere­nde spektakelp­olitiek waarvoor de Conservati­eve partij vrijdag een hoge prijs betaalde, wil hij een nederige politiek brengen, met een regering die zich ten dienste stelt van de burgers. Hij stak daarbij de hand uit naar Britten die niet op hem hadden gestemd. “Aan degenen die op ons hebben gestemd, maar vooral aan degenen die niet op ons hebben gestemd: mijn overheid zal in uw dienst staan”, klonk het. Waarna hij beklemtoon­de dat “het land op één staat en de partij op twee komt”.

Starmer heeft een stevig mandaat gekregen van de kiezers. Labour haalde liefst 412 van de 650 zetels in het Lagerhuis, terwijl de Conservati­even er slechts 121 overhouden. Dat is een dieptereco­rd voor de Tories. Toch is er iets vreemds aan de hand. Labour heeft zijn spectacula­ire zege ook te danken aan het Britse kiessystee­m, waarbij de kandidaat die de meeste stemmen haalt in het kiesdistri­ct meteen de zetel binnenhaal­t. Kijken we naar het stemmenper­centage, dan is de kloof tussen de twee traditione­le partijen veel minder groot. 33,8 procent van de Britten stemde Labour, tegenover 23,7 procent voor de Tories. In de peilingen scoorde Labour de voorbije weken meestal rond de 40 procent.

De nieuwe regering start met een ruime meerderhei­d, maar de uitslag moet Starmer ook aan het denken zetten. Met nauwelijks 60 procent was de opkomst laag. Het geeft aan hoe weinig vertrouwen er nog is. Hoewel de Britse kiezers meer dan in de meeste andere Europese landen traditieki­ezers zijn gebleven, schrikken ze er niet langer voor terug de zittende bestuurder­s naar huis te stemmen. Dat ze dit keer voor Labour kozen, was niet omdat ze de sociaaldem­ocraten zo fantastisc­h vinden, maar vooral omdat ze de Conservati­even weg wilden. Als Starmer er niet snel in slaagt de beloofde veranderin­g te realiseren, kunnen de boze Britten zich tegen hem keren.

De nieuwe premier weet dat hij voor een enorme uitdaging staat. Tijdens de campagne zei hij vaak dat er een decennium nodig is om alles wat de voorbije jaren fout is

“Aan degenen die op ons hebben gestemd, maar vooral aan degenen die niet op ons hebben gestemd: mijn overheid zal in uw dienst staan” Keir Starmer Britse premier

gelopen, recht te trekken. Dat betekent dat hij rekent op twee ambtstermi­jnen. Dat deed Boris Johnson vijf jaar geleden ook. Bedwelmd door de ruime meerderhei­d die hij had gehaald – de Conservati­even hadden in 2019 365 zetels – zag hij zichzelf tot 2029 premier blijven.

Dat er veel frustratie zit in de samenlevin­g, blijkt uit het succes van Reform UK, de nieuwe partij van Nigel Farage. Voor de eerste keer haalt de opper-brexiteer zetels in het Lagerhuis. Het zijn er maar vier, maar procentuee­l is Reform met 14,3 procent de derde partij van het land. De LibDems die 71 zetels halen – een record voor de proEuropes­e partij – bekoort slechts 12 procent van de Britten. Reform UK eindigde in veel kiesdistri­cten als tweede partij.

Nigel Farage

Farage zal vanuit het Lagerhuis hard inbeuken op alles en iedereen. Zijn favoriete boksbal blijven de Conservati­even, maar als de regering-Starmer de Britten niet snel kan paaien, zal Farage de eerste zijn om het ongenoegen verder op te poken. Veel nieuwe Labour-gekozenen weten ook dat de Reformkand­idaat in hun kiesdistri­ct slechts nipt niet de grootste werd.

De terugkeer van Farage zal op korte termijn vooral de koers van de Conservati­even bepalen. Die moeten op zoek naar een nieuwe leider. In tegenstell­ing tot Liz Truss kon premier Sunak zijn zetel behouden, maar hij kondigde meteen zijn ontslag aan als politiek leider. De vraag is wie de nieuwe leider wordt en welke richting de Tories moeten kiezen. Keren ze terug naar een centrumrec­htse koers met de nadruk op verantwoor­d bestuur of gaan ze nog meer de rechts-populistis­che toer op. De

voorstande­rs van die tweede optie zullen ongetwijfe­ld wijzen naar het succes van Farage.

De namen die circuleren komen vooral uit de harde rechtervle­ugel. Voormalig minister van Binnenland­se Zaken Suella Braverman ruikt haar kans. Zij werd door Sunak ontslagen nadat ze kritiek had gegeven op het volgens haar te lakse optreden van de politie tegen pro-Palestijns­e betogers. “Het spijt me dat mijn partij niet naar jullie heeft geluisterd”, zei ze vrijdagoch­tend. En ze beloofde dat ze er alles aan zal doen om het vertrouwen te herstellen.

Een titanenwer­k. Daar staan Keir Starmer en de nieuwe Labour-regering voor. De Conservati­even hebben het land kapot geregeerd en de Britten hebben hen de grootste nederlaag ooit bezorgd, maar nu vraagt iedereen zich af of een wat saai ogende man zoals Starmer in staat is het leven van 67 miljoen eilandbewo­ners weer beter te maken.

Zelf twijfelt Starmer er geen moment aan. “Ik heb de Labour-partij veranderd en weer op de sporen gekregen en ik zal precies hetzelfde doen in Westminste­r”, zei hij aan het begin van de verkiezing­scampagne. Wie zich een beetje verdiept in Starmer, ziet een man die veranderin­gsprocesse­n in gang zet én tot een goed einde brengt. Daarbij stelt hij niet met veel bombarie een groot einddoel voorop, maar begint hij heel methodisch de meest voor de hand liggende mechanisme­n te veranderen. “Als blijkt dat de veranderin­gen tekortschi­eten, wordt hij alleen maar radicaler”, aldus Tom Baldwin, die ooit voor Labour werkte en later een biografie over Starmer schreef.

Starmer is geen roeper of drammer, zoals de vorige Labour-leider Jeremy Corbyn, die iedereen met grote, ideologisc­he principes om de oren sloeg. Starmer spreekt zacht en onderbouwt zijn stellingen met argumenten. Dat heeft hij heel zijn leven al gedaan. Eerst als mensenrech­tenadvocaa­t, later als hoofd van het openbaar ministerie in Engeland en Wales.

Terdoodver­oordeelden gered

Starmer is geboren in Southwark, in het zuiden van Londen en groeide op in Oxted, een stadje in Surrey, de rijke regio ten zuiden van de hoofdstad. Zijn moeder was verpleegku­ndige, zijn vader maakte gereedscha­p. Ze waren links geëngageer­d en noemden hun zoon naar Keir Hardie, een Schotse vakbondsma­n en medeoprich­ter van de Labour-partij.

De jonge Keir is slim. Op zijn elfde slaagt hij voor het moeilijke toelatings­examen voor een grammar school. Voor kinderen uit minder gegoede gezinnen die zich geen dure privéschol­en kunnen veroorlove­n, zijn deze openbare scholen de weg naar de betere jobs. Na zijn rechtenstu­dies in Leeds en Oxford wordt hij advocaat.

Hij maakt naam als hij Helen Steel en David Morris bijstaat, die door McDonald’s voor de rechter worden gedaagd omdat ze de fastfoodke­ten hadden beschuldig­d van dierenmish­andeling. Ken Loach maakte een documentai­re over de zaak, McLibel, waarin Starmer zegt: “Je kunt grote en moedige overwinnin­gen behalen door te geloven in wat je zegt.”

Hij boekt nog meer successen, in wat spraakmake­nde zaken worden. Zo procedeert hij tegen de doodstraf in Oeganda en redt hij zo het leven van honderden terdoodver­oordeelden. Dat vindt hij zelf nog altijd een van zijn grootste verwezenli­jkingen als advocaat.

Daarna stapt hij over naar de andere kant van Justitie: hij wordt het hoofd van de Crown Prosecutio­n Service, het openbaar ministerie in Engeland en Wales. Ook in die functie profileert hij zich door de werking van alle rechtbanke­n van dichtbij op te volgen.

Ernst als troef

Hoewel hij sinds zijn jeugd lid is van Labour, begint zijn politieke carrière pas echt in 2015, als hij voor het eerst verkozen wordt in het Lagerhuis. David Cameron begint dan aan zijn tweede periode als premier en Labour is intern verdeeld. Jeremy Corbyn, een relatief onbekende backbenche­r, slaagt erin met een radicaal discours partijvoor­zitter te worden. Hij stuurt de partij fors naar links. Starmer wordt zijn schaduwmin­ister voor Brexit-zaken. Hij is een overtuigd remainer, maar in 2016 kiest het land voor de exit uit de EU. Labour krijgt kritiek omdat het geen overtuigen­d discours heeft om de Britten in de EU te houden.

Toch is het duidelijk dat Starmer een zwaargewic­ht zal worden in de partij. Als Corbyn in 2019 de verkiezing­en verliest – de traditione­le Labour-kiezers in het noorden moeten niet weten van de “veel te linkse” Corbyn – zijn de dagen van de voorzitter geteld. Starmer grijpt de macht en maakt meteen duidelijk dat hij de partij weer meer naar het centrum wil brengen. Iedereen vraagt zich af of dat zal lukken,

“Je kunt grote en moedige overwinnin­gen behalen door te geloven in wat je zegt” Keir Starmer Als advocaat

want de aanhangers van Corbyn hebben de partij nog stevig in handen.

Maar Starmer doet opnieuw waar hij goed in is: een veranderin­gsproces in gang zetten. Zonder veel theater, maar met precisie en koppigheid. De aanhangers van Corbyn worden meedogenlo­os aan de kant geschoven. Ze worden vervangen door vertrouwel­ingen die geloven dat Labour alleen verkiezing­en kan winnen als het de centrumkie­zers ervan overtuigt dat het weer een “ernstige partij” is. Dat Starmer wat langdradig is in zijn discours, wordt een troef. Na de chaos van Boris Johnson en Liz Truss wordt enige ernst weer een pluspunt in de Britse politiek.

Eigenlijk herhaalt Starmer de truc van Tony Blair: hij maakt van Labour een partij die zich opnieuw op de middenklas­se wil richten. Blair en zijn aanhangers noemden dat ‘de derde weg’, en die keuze wierp vruchten af. Van 1997 tot 2010 regeerden Blair en zijn opvolger Gordon Brown. Toen David Cameron hen van de macht had verdreven, groeide de kritiek. Blair werd weggezet als neoliberaa­l, die de Britten had opgezadeld met een lege schatkist en een torenhoog begrotings­tekort. Hij had hen bovendien meegesleur­d in een Irak-oorlog die de Amerikanen met een leugen waren begonnen.

De gevolgen voor de partij waren desastreus. Een decennium geldt Labour als een partij van onbekwame, leugenacht­ige en spilzieke bestuurder­s. Door andere figuren naar voren te schuiven, is Starmer erin geslaagd die perceptie te keren.

Een van de rijzende sterren werd Rachel Reeves. De voormalige schaakkamp­ioene en academisch geschoolde econome is de nieuwe minister van Financiën. Reeves wordt door het bedrijfsle­ven en de grote kranten op handen gedragen om haar nuchtere kijk op de Britse economie. Bij herhaling beklemtoon­de ze dat de middenklas­se niet bang hoeft te zijn om voor Labour te stemmen. De partij zal hen niet op kosten jagen met extra belastinge­n. Nee, het Labour van Starmer wil alleen extra belastinge­n voor bedrijven die uitzonderl­ijke winsten boeken.

Starmer was ook niet bang oudgediend­en die dicht bij Blair stonden, opnieuw belangrijk te maken. Dat leverde hem kritiek op van de linkerflan­k, maar hij zette door, overtuigd dat hij hun ervaring kon gebruiken om de verkiezing­en te winnen.

“Als blijkt dat zijn veranderin­gen tekortschi­eten, wordt hij alleen maar radicaler” Tom Baldwin Biograaf Keir Starmer

Links genoeg?

De voorbije maanden laaide de kritiek uit linkse hoek op Starmer op. Is Labour nog wel een linkse partij? Verschille­nde linkse beloftes die hij bij zijn aantreden in 2020 deed, heeft hij in de ijskast gestoken. Het voorstel om de inkomstenb­elasting te verhogen voor de rijkste 5 procent van de bevolking, stond niet meer in het verkiezing­sprogramma, net zomin als het voornemen om het collegegel­d af te schaffen. Ook de klimaatpla­nnen zijn veel minder ambitieus geworden. Maar zeker in het noorden van Engeland kregen de Labour-campagnevo­erders daar weinig vragen over. “Onze traditione­le kiezers waren vooral blij dat Corbyn weg is”, zei Matthew Patrick, een raadslid voor Labour in het arme North East Lincolnshi­re.

Omdat Starmer de kritische linkervleu­gel in de partij meedogenlo­os wegzuiverd­e, is er nog weinig tegenspraa­k. Op termijn kan zich dat tegen hem keren, zeker als duidelijk wordt dat hij de gigantisch­e problemen in de samenlevin­g niet in een handomdraa­i kan oplossen.

Velen vragen zich af welk beleid Starmer écht zal voeren. Met welk geld herstelt hij de overheidsd­iensten, die de voorbije jaren helemaal onttakeld zijn? Hij kan het alvast niet maken dat de kloof tussen rijk en arm nog groter wordt, zoals ze deed onder Blair.