Stapje dichter bij begrip van potvissentaal
De kliktaal van potvissen zit vol versieringen en tempowisselingen. Wetenschappers vermoeden dat ze hiermee nuances aangeven over de locatie van voedselbronnen.
De onderlinge communicatie van potvissen is rijk en gevarieerd. Deze sociale zeezoogdieren maken gebruik van vaste opeenvolgingen van klikgeluiden, de zogenaamde ‘coda’s’. Die zijn al eerder onderzocht, maar nu blijkt dat die ogenschijnlijk vaste opeenvolgingen subtiel variëren, al naargelang de context. Dat schrijven Amerikaanse biologen en computerwetenschappers in Nature Communications.
Potvissen staan bekend om hun goede samenwerking, zeker wanneer ze achter voedsel aangaan. Voor hun lievelingsmaal – pijlinktvis – duiken ze naar grote diepten, en tussen die duiken wisselen ze vaste sequenties van 3 tot wel 40 opeenvolgende klikjes uit. Eerder onderzoek stelde vast dat er zeker 150 van zulke coda’s bestaan. De auteurs benadrukken in het artikel dat de ogenschijnlijke eenvoud van dat communicatiesysteem op het eerste gezicht niet strookt met het sociaal complexe gedrag van de potvissen.
Potvissen staan bekend om hun goede samenwerking, zeker wanneer ze achter voedsel aangaan
Tempowisselingen
Tussen 2005 en 2018 namen de onderzoekers in de Caribische Zee 8.719 coda’s op. Die analyseerden ze computermatig op onder andere de tijdsduur tussen afzonderlijke kliks.
Zo ontdekten ze dat de klikintervallen in één coda kunnen variëren in lengte. Die variatie in tempo wordt door de onderzoekers ‘rubato’ genoemd (net als ‘coda’ is dat een term uit de muziek, daar duidt hij timingnuances aan). Als potvis A een rubato gebruikt, dan doet potvis B dat in principe ook. Soms wordt er bovendien een ‘versiering’ toegevoegd: een extra klik. Vooral aan het begin en het einde van walvisconversaties komen zulke versieringen veelvuldig voor.
Zo krijgt er een compleet ‘fonetisch potvisalfabet’ vorm, dat de onderzoekers vergelijken met het fonetische alfabet voor mensentalen. Maar terwijl in menselijke klanken articulatie en intonatie een centrale rol spelen, zijn de cruciale elementen bij de potvissen de ritmes, de tempo’s en de eventuele rubato’s en versieringen. Net als in mensentaal komen sommige patronen meer voor dan andere en andere combinaties dan weer helemaal niet.
Ook varieert de wijze waarop ze in communicatie worden gebruikt. Soms ‘praten’ potvissen door elkaar heen (dan overlappen hun coda’s), soms verklanken ze om beurten.
Pad naar de voedselbron
Hopelijk, zo schrijven de onderzoekers aan het einde van hun artikel, kan een beter begrip van de potvissentaal er op den duur aan bijdragen om die taal daadwerkelijk te ontcijferen.
Bij sommige organismen, zoals honingbijen, bevat hun codetaal informatie over bijvoorbeeld de afstand tot de voedselbron. Bij potvissentaal zouden de ritmes, tempo’s, rubato’s en versieringen een soortgelijke rol kunnen spelen.