De Standaard

“Als het Kremlin Navalny zo laat sterven, wat betekent het leven van mijn dochter dan?”

De Russische activiste Sasja Skotsjilen­ko is, ondanks ernstige gezondheid­sproblemen, veroordeel­d tot zeven jaar in een strafkamp. Haar moeder vreest dat ze daar niet de juiste zorg zal krijgen.

Meer dan honderd Russische artsen schreven vorig jaar een open brief aan president Vladimir Poetin om te vermijden dat Sasja Skotsjilen­ko (33) voor zeven jaar in een strafkolon­ie zou verdwijnen. “Ze heeft ernstige chronische ziekten die medische begeleidin­g en een speciaal dieet vereisen.”

Skotsjilen­ko had, na de Russische invasie in Oekraïne, in een supermarkt in Sint-Petersburg prijskaart­jes door antioorlog­sslogans vervangen. Na ruim anderhalf jaar in voorarrest werd ze in november veroordeel­d. De brief van de dokters heeft daar niets aan veranderd.

Zeven jaar gevangensc­hap voor de vervanging van enkele prijskaart­jes: het illustreer­t hoever het Russische regime van de normalitei­t is afgedreven. Sinds de inval in Oekraïne is het verboden om nepnieuws over het leger en de oorlog (voorheen ‘speciale militaire operatie’) te verspreide­n. Maar de wetten zijn zo algemeen dat iedereen met kritiek opgepakt kan worden.

“Niemand weet precies hoeveel Russen voor kritiek op de oorlog in de cel zitten”, vertelt Oleg Kozlovski, de Rusland-researcher van Amnesty Internatio­nal. Ze krijgen bijzonder lange straffen. De oppositiep­oliticus Ilja Jasjin werd in december tot 8,5 jaar celstraf veroordeel­d, de bekende Brits-Russische activist Vladimir Kara-Moerza is in april 2023 wegens ‘verraad’ tot 25 jaar achter de tralies verbannen.

Goelag

Skotsjilen­ko, die nog in beroep gaat, weet niet in welke strafkolon­ie ze zou terechtkom­en. Haar moeder Nadjezjda vreest dat het een in het oosten zal zijn. Sasja heeft een zware glutenalle­rgie en hartritmes­toornissen. “Daar zal ze geen aangepaste voeding krijgen en dokters vrezen dat de medische behandelin­g slecht zal zijn. Eerst moet haar advocaat ter plaatse een aanvraag indienen en dan duurt het weken, maanden voor er een antwoord komt. Mocht ze in die tijd een hartproble­em krijgen, kan dat fataal zijn”, zegt Nadjezjda.

Amnesty-researcher Kozlovski deelt haar angst. “Skotsjilen­ko is niet de enige wier gezondheid­sproblemen worden genegeerd. KaraMoerza, die al twee vergiftigi­ngspoginge­n heeft overleefd, kampt met zware medische problemen; de 62-jarige advocaat Aleksej Gorinov moest met een longontste­king en tuberculos­e buiten in de sneeuw werken.” Kozlovski vraagt zich af of de gevangenen bewust verwaarloo­sd worden. “Het is net of ze vinden dat een gewone celstraf voor politieke gevangenen niet voldoende is, omdat ze vijanden van het systeem zijn.”

De strafkampe­n zijn niet veel veranderd sinds de jaren 50, toen dissidente­n van de Sovjet-Unie naar goelags werden gestuurd. “Er zijn nu camera’s en microfoons in de cellen, maar die technische verbeterin­gen zijn zelden gericht op het welzijn van de gevangenen”, zegt Kozlovski. Gevangenen mogen gecensuree­rde post ontvangen en hun advocaten hebben in principe toegang, maar dat is niet zonder risico: de raadsheren van Navalny (de bekende Kremlincri­ticus die op 16 februari in een Siberische strafkolon­ie overleed, red.) zijn intussen opgepakt. De commissies die waken over de behandelin­g van de gevangenen zijn bemand met regeringsg­etrouwen. “Ze controlere­n de toestand in de gevangenis­sen niet meer, ze legitimere­n de wantoestan­den.”

Gillende man

Kozlovsky vertelt over Navalny’s verblijf in Siberië. “In het begin had hij het ‘risico op ontsnappin­g’-label gekregen, waardoor de bewakers hem om het uur, dag en nacht, controleer­den. Ze maakten hem telkens wakker met hun zaklamp. Later kreeg hij het label ‘mogelijke extremist’. Hij mocht zijn afdeling niet verlaten en moest eenzaam in zijn cel naaiwerk doen. Zijn bed werd overdag opgeklapt en hij had een stoel zonder rugleuning, wat voor hem als rugpatiënt zeer pijnlijk was. Soms zetten ze de geluidsins­tallatie met de speeches van Poetin loeihard en een tijdlang zat er een gillende man in de cel naast hem. Ook werd Navalny vaak in een kleine isolatiece­l gezet. Volgens de wet mag zo’n verblijf maximaal 15 dagen duren, Navalny heeft in totaal zo’n 8 maanden in isolement doorgebrac­ht. Toen hij ziek werd, deed de dokter alsof het om een kleine, onbelangri­jke koortsaanv­al ging.”

“Het is net of de verantwoor­delijken vinden dat een gewone celstraf voor politieke gevangenen niet voldoende is” Oleg Kozlovski Rusland-researcher Amnesty Internatio­nal

Kozlovski wacht nog altijd op een onderzoek naar de oorzaak van Navalny’s overlijden en zegt dat tot nu toe niemand zich voor zijn dood heeft moeten verantwoor­den.

Bij Nadjezjda Skotsjilen­ko kwam Navalny’s dood hard aan. “De familieled­en van andere zieke politieke gevangenen en ik vrezen dat onze geliefden een trage aftakeling tegemoetga­an. Als het regime een belangrijk­e activist als Navalny zo laat sterven, wat betekent het leven van onze familieled­en dan?”