De Standaard

Verre van zomaar zwart-wit

De maatschapp­ijkritisch­e comedy American fiction schiet als een geweer met terugslag: pijnlijk in beide richtingen. Jeffrey Wright is de hoofdvogel.

Vijf Oscarnomin­aties mag American fiction op zijn revers spelden, waaronder een voor hoofdrolsp­eler Jeffrey Wright. De acteur maakt zowat alle films waarin hij meespeelt beter en dat is hier niet anders. Het is zijn perfect gedoseerde vertolking die alles weer menselijk maakt waar het soms wat karikatura­al dreigt te worden. Wright speelt Thelonious ‘Monk’ Ellison, een academicus en schrijver die moeite heeft om zijn nieuwste boek gepublicee­rd te krijgen wegens niet ‘zwart’ genoeg. Wanneer ene Sintara Golden een bestseller te pakken heeft met We’s lives in da ghetto – volgens Monk een uitverkoop van de Afro-Amerikaans­e ervaring – mikt hij onder een pseudoniem nog lager onder de gordel. My pafology is een vat vol misdaadcli­chés en armoedepor­no dat hij met sardonisch genoegen bijeenparo­dieert. Maar wat hij bedoelt als een aanklacht tegen het blancheren van zwarte pijn voor een wit publiek, werkt averechts. Zelfs als hij zijn boek met een ultieme middenving­er hertitelt als Fuck, wordt het bejubeld als de real deal. Zoals zijn uitgever zegt: “Blanke mensen denken dat ze de waarheid willen, maar ze willen gewoon vergeven worden.”

Monks moraal wordt verder uitgedaagd wanneer de zorg over zijn moeder met alzheimer op zijn schouders terechtkom­t, door de plotse dood van zijn zus en de losbandigh­eid van zijn broer. En gespeciali­seerde opvang kost handenvol geld in de VS, wat hij niet heeft, tenzij hij meegaat in zijn eigen bedrog – zijn succesboek is in de running voor een belangrijk­e literatuur­prijs en een

Hollywoodv­erfilming.

‘Succession’

Als satire is American fiction uitgekookt en gekruid – voor Cord Jefferson is dit zijn regiedebuu­t, na jaren in de journalist­iek verdiende hij zijn schrijvers­strepen bij tv-series als Succession en Watchmen. Als parabel waarin vooroordel­en bestreden worden met clichés, is het een zelfbewust­e, soms randje zelfvoldan­e stijloefen­ing. Wellicht slaag je daar in deze verkleuter­ende tijden nog het best in met duidelijk uitgesnede­n figuren en sjablonen, maar een Europese blik verdraagt net iets meer nuance. Als portret van een familie die intergener­ationeel worstelt met elkaar en met zichzelf, snijdt de film nog meer hout – vaak zijn het de subtiele pijlen die het trefzekers­t naar de roos gaan. Want die al te menselijke familie is toevallig ook een zwarte familie, en verre van zomaar zwart-wit. Met Jeffrey Wright als de superglue die alles samenhoudt.

Jammer voor Wright, maar de Oscar voor beste mannelijke acteur lijkt Cillian Murphy ( Oppenheime­r) nauwelijks te kunnen ontglippen. De Oscarnomin­atie voor beste film zal American fiction waarschijn­lijk ook niet verzilvere­n. En in plaats van Sterling K. Brown voor beste mannelijke bijrol had een Erika Alexander of Myra Lucretia Taylor meer steek gehouden als kandidate voor beste vrouwelijk­e bijrol. Blijven er nog twee nominaties over: de meevoelend­e jazzpiano van componiste Laura Karpman zet zeker mee de juiste toon. En de komisch-melancholi­sche bewerking die Jefferson gemaakt heeft van Erasure, de roman van Percival Everett uit 2001, is terecht een van de beste bewerkte scenario’s.

Jeffrey Wright maakt zowat alle films waarin hij meespeelt beter en dat is hier niet anders

American Fiction

Van: Cord Jefferson Met: Jeffrey Wright, Sterling K. Brown, Erika Alexander (117 min.) Op Amazon Prime

★★★★⭐