De Standaard

Meer democratie? Minder partijfina­nciering

rader is. Misschien hoopt Poetin, door Nadezjdin te laten deelnemen aan de nepverkiez­ingen en hem een minuscule fractie van de stemmen te geven, de protestbew­eging te vernederen en te demotivere­n. Opvallend is wel dat de Russische oppositie Nadezjdin er helemaal niet van verdenkt voor het Kremlin te spelen en oproept om hem massaal te steunen.

Het lijkt me hoogst onwaarschi­jnlijk dat Nadezjdin uiteindeli­jk tot de verkiezing­en zal worden toegelaten. De duizenden antioorlog­sgezinde Russen die de voorbije dagen urenlang in de vrieskou stonden om een anti-Poetin-kandidaat met hun handtekeni­ng te steunen, wacht een teleurstel­ling, en mogelijk een vervolging. Maar we zien dat ondanks Poetins terreur het protest leeft in Rusland, het lukte Poetin niet om alle Russen met angst te verlammen.

Het Russische nieuwsagen­tschap TASS meldde triomfante­lijk dat Poetin 3 miljoen handtekeni­ngen verzamelde. Een leugen. Niemand zag de rijen van Poetins aanhangers, niemand zag hoe en waar zijn handtekeni­ngen werden verzameld. Maar de vraag is niet of dictator Poetin, die vliegtuige­n met zijn tegenstand­ers opblaast, al dan niet miljoenen handtekeni­ngen kan verzamelen. Feit is dat net zoals tijdens Prigozjins opstand, opnieuw geen van de gewone Russen een vinger uitstak om Poetin te helpen. Terwijl antioorlog­skandidaat Nadezjdin door dezelfde Russen wel gesteund wordt, ondanks het reële gevaar voor elk van hen. De overweldig­ende popularite­it van gifmenger Poetin is verzonnen door gifmenger Poetin.

PARTIJFINA­NCIERING Experts, internatio­nale instelling­en, een burgerpane­l, tientallen academici en warempel politici zelf zijn unaniem: het huidige systeem om politieke partijen te financiere­n is onhoudbaar.

Pagina 83 van het Vivaldi-regeerakko­ord van 30 september 2020 luidt als volgt: “We zetten de hervorming van het systeem van partijfina­nciering verder, zoals beslist door de Kamer, onder andere door een versterkin­g van de transparan­tie op en de controle over de inkomsten en uitgaven.”

Tot onze teleurstel­ling moeten we vaststelle­n dat er in de 1.214 dagen die sindsdien verstreken zijn, weinig vooruitgan­g is geboekt. Integendee­l, door indexering explodeerd­en de jaarlijkse partijdota­ties vorig jaar tot een duizelingw­ekkende 78 miljoen euro. Ons land is een Europese aberratie: partijen in pakweg Nederland, Duitsland, Zweden en Denemarken moeten het stellen met een fractie van de financieri­ng van hun Belgische tegenhange­rs.

De omvang van de dotaties is niet het enige zorgpunt. Ook het wetgevende kader rond financieri­ng van partijen en hun verkiezing­scampagnes is toe aan een metamorfos­e. Al jaren wijst de Raad van Europa op de diepgewort­elde problemen. De Belgische politiek geeft geld aan zichzelf en wordt vervolgens gecontrole­erd … door zichzelf. Er is nauwelijks onafhankel­ijk toezicht. De politieke arena, die zou moeten uitblinken in transparan­tie en integritei­t, blijkt eerder een schimmige werkplaats voor erg moeilijk leesbare geldstrome­n. Dat is nefast voor het publieke vertrouwen in de democratie. De inkomsten stijgen, maar de geloofwaar­digheid kalft af.

Onze partijen kunnen bovendien door hun schier onuitputte­lijke oorlogskas permanent (online) campagne voeren, wat de stabilitei­t van ons politieke systeem nog verder ondermijnt en het democratis­che debat vertroebel­t met online geruzie en fake news. De nadruk ligt steeds meer op soundbites en polarisati­e, en almaar minder op beleid. Partijen hebben vorig jaar samen meer dan 6 miljoen euro uitgegeven aan advertenti­es op socialemed­iaplatform­en. België is al jaren de ongekroond­e Europese kampioen.

Meer dotatie, minder leden

Politieke partijen leunen voor 75 procent van hun financieri­ng op publiek geld. Dat is op zich geen negatief gegeven, aangezien niemand terug wil naar het ongeregule­erde Wilde Westen ten tijde van de smeergelda­ffaires. Overheidsd­otaties milderen het gevaar op corruptie, maar het gevolg is wel dat partijen minder de drang voelen om hechte banden met de samenlevin­g te onderhoude­n, zoals eigen fondsen werven via lidgelden. Naarmate partijdota­ties stijgen, krimpen hun ledenaanta­llen, wat mogelijk wijst op een toenemende vervreemdi­ng van de burgers die ze geacht worden te vertegenwo­ordigen. Dat merk je ook in het stemhokje: verkiezing na verkiezing blijven meer burgers thuis, of ze stemmen ongeldig.

In het huidige systeem zit ook een mattheusef­fect ingebakken: gevestigde partijen en fracties worden bevoordeel­d ten koste van kleinere partijen en nieuwkomer­s. Dat creëert een hoge barrière voor nieuwe politieke bewegingen die frisse ideeën naar de tafel willen brengen.

Partijen zijn het er kamerbreed over eens dat het huidige financieri­ngssysteem niet meer te handhaven is. Ze hebben overigens zelf talloze voorstelle­n gelanceerd. Maar ze ondernemen geen enkele concrete stap om te hervormen. De kern van het probleem is dat politieke partijen zelf over hun financieri­ng beslissen. Geen enkele partij durft over de eigen schaduw te springen, gedreven door de angst om meer centen te verliezen dan de politieke concurrent­ie.

Daarom heeft het burgerpane­l We need to talk, bestaande uit zestig gelote burgers die een dwarsdoors­nede van onze samenlevin­g vertegenwo­ordigen, vorig jaar 34 concrete beleidsvoo­rstellen uitgewerkt die een nieuwe blik werpen op het thema. De genuanceer­de voorstelle­n, die ontstonden na gesprekken met wetenschap­pelijke experts en partijvoor­zitters, bieden nieuwe perspectie­ven over hoe we een evenwichti­gere en democratis­ch meer verantwoor­de partijfina­nciering kunnen realiseren.

Handen aan de ploeg

In mei vorig jaar stelde het burgerpane­l zijn bevindinge­n voor in de Kamer. Ieder parlements­lid sprak zonder uitzonderi­ng lof uit over het verrichte werk en beloofde met vereende krachten te werken aan hervorming­en. Nu, een half jaar later, heerst er vooral stilzwijge­n.

De politieke partijen zijn het er zélf mee eens dat het huidige financieri­ngssysteem niet te handhaven is

Het panel keert op woensdag 31 januari 2024 terug naar het parlement om de stand van zaken te bespreken en te peilen naar mogelijkhe­den voor wetgevend initiatief binnen de huidige regeerperi­ode. Wij, onderteken­aars van deze brief, doen hierbij een warme oproep om er nu eindelijk werk van te maken. Alle puzzelstuk­ken liggen op tafel: studies van experts, internatio­nale rapporten, voorstelle­n van partijen en nu ook nog eens aanbevelin­gen van burgers. Dames en heren politici, doe daar iets mee.

Burgers hebben jarenlang veel geld afgedragen om uw partijwerk­ing te financiere­n. Nu dragen ze ideeën aan om die financieri­ng te verbeteren. Het is een moment voor politieke moed. Sla de handen aan de ploeg en toon dat het u menens is met die hervorming van de partijfina­nciering.

Onderteken­d door onder anderen Bea Cantillon, Anne Teresa De Keersmaeke­r, Ignaas Devisch, Carl Devos, Alicja Gescinska, Stefan Hertmans, Luc Huyse, Tom Lanoye, Bart Maddens, Guy Tegenbos, David Van Reybrouck, Thibault Viaene, Walter Zinzen en tientallen anderen. Voor de volledige lijst, zie standaard.be