De verstikkende impasse van de Vlaamse stikstofsoap
Marjolein Visser
Professor landbouwsystemen en agro-ecologie aan de ULB.
LANDBOUW Het stikstofdecreet is een armzalige slag in het water, schrijft Marjolein Visser. De onderliggende aanname is: zolang de economie er maar niet onder lijdt. Ziezo, het stikstofdecreet is goedgekeurd – ondanks alles. Het vervolg is voor de volgende regering. Maar eerst concentreren op de verkiezingen, zodat dat de verkozenen van vandaag herverkozen worden voor het vervolg van de soap. Dit stikstofdecreet is tenslotte maar een ‘overgangsdecreet’, in de woorden van CD&V. Een sterk staaltje bestendiging van de status quo met ten top gedreven realpolitik.
Dat hele stikstofdecreet is een armzalige slag in het water. Aan de kern van de zaak verandert niets. Vlaanderen importeert massaal veel stikstof in de vorm van sojaschroot en kunstmest, en exporteert maar een fractie daarvan onder de vorm van landbouwproducten. De rest wordt voor een klein deel lokaal gerecupereerd op akkers en weiden, onder de vorm van drijf- en stalmest, maar de rest is puur verlies. Die verliezen overbelasten water, bodem en lucht met reactieve stikstof, wat de gezondheid van mens, dier en hele ecosystemen aantast. Veel kwetsbare planten- en diersoorten verdwijnen ten voordele van enkele opportunistische soorten die alles overwoekeren. Dat is de kern van de stikstofproblematiek, maar het stikstofdecreet beroert die kern nauwelijks. Net zoals de mestbank moet constateren dat de lange reeks mestactieplannen nauwelijks iets aan de overbemesting veranderd heeft.
Het debat over een teveel aan voornamelijk ammoniakale stikstof ten opzichte van de draagkracht van ecosystemen is een non-debat geworden.
De grondoorzaken van die overmaat zijn kundig uit de redenering weggewerkt. Enerzijds wordt er gevit over een aanpak gericht op het al dan niet overschrijden van kritische depositiewaarden binnen door de EU beschermde natuurgebieden. Daarbij worden vooral de veehouderijen in de buurt van die natuurgebieden geviseerd. Anderzijds wordt er gezwaaid met een systeem van emissierechten van individuele bedrijven. Dat houdt in dat bedrijfsuitbreidingen vergund kunnen worden zodra er een zweem van belofte van emissiereductie is met nieuwe technologieën, of zodra een ander bedrijf ‘te veel’ emissie reduceert.
Ruis op het rekenmodel
Binnen beide juridische benaderingen is ongeveer elk concept en elke aanname gecontesteerd. De kritische depositiewaarden die worden gehanteerd, liggen nog altijd te hoog om de natuur te beschermen, die is geëvolueerd onder veel lagere depositieregimes. En waarom zouden organismen die buiten die natuurgebieden leven, wél tegen die hoge stikstofdeposities kunnen? Verder zit er op de rekenmo
De noodzaak van een drastische afbouw van de veestapel is weggefilterd uit het debat, dat vrijheid van ondernemen verwart met het algemeen belang