Stamt de kolibrie af van de T. rex?
Vogels stammen af van dinosauriërs, dat is algemeen bekend. Maar van welke? Veel grote soorten overleefden de meteorietinslag immers niet.
“Dit gigantische beest is de voorvader van de kolibrie”, liet Fernand Huts vorige maandag optekenen in Het Nieuwsblad. De Antwerpse zakenman was naar een dinomuseum bij Zürich gereisd om er kennis te maken met zijn aanwinst: een skelet van een tyrannosaurus rex. Het dinoskelet werd Trinity gedoopt, omdat het bestaat uit delen van drie verschillende T. rexen.
Ernaast poserend gaf Huts toe dat het skelet veel groter was dan hij het zich had voorgesteld – hopelijk past het straks in de Boerentoren die hij wil renoveren. En hij zei: “Hieruit zijn de vogels voortgekomen. Dat is toch curieus.”
Dat de meer dan tienduizend vogelsoorten van vandaag, waaronder de vele soorten kolibries, van de T. rex afstammen, zou inderdaad merkwaardig zijn, want het klopt niet. De vervaarlijke kolossen (Trinity is bijna 12 meter lang en 4 meter hoog) verschenen pas aan het einde van het dinotijdperk. 66 miljoen jaar geleden sloeg een enorme meteoriet in, wat een wereldwijde uitstervingsgolf veroorzaakte. De dinosauriërs die niet konden vliegen, verdwenen. Maar ook onder de soorten die dat wel konden, was er massale sterfte. De groepen die relatief klein waren en zich in leven konden houden met insecten en zaden, overleefden. Daaruit zijn de moderne vogels voortgekomen.
Als we ons nu een dino moeten voorstellen, denken we aan reusachtige schepsels – dinosauriër betekent letterlijk ‘verschrikkelijk (grote) hagedis’. Maar de eerste ‘dinovogels’ waren klein en licht van gewicht. Ze ontstonden veel vroeger dan de T. rex, ongeveer tussen 165 tot 150 miljoen jaar geleden.
Van de archaeopteryx werden in de 19de eeuw prachtige fossielen gevonden in een kalksteengroeve in het Duitse Beieren. Die fossielen tonen zelfs de veren van de dinovogel, die qua formaat op onze kraai zou hebben geleken. “De archaeopteryx had asymmetrische veren, wat nodig is om liftkracht te genereren met de vleugels”, zegt paleontoloog en dino-expert Koen Stein (VUB). Toch was deze dinovogel wellicht geen luchtacrobaat, want de fossielen vertonen geen versterkt borstbeen, waaraan bij vogels de vliegspieren vastgehecht zitten.
In Noordoost-China zijn fossielen opgegraven van een nog vroegere dinovogel. De anchiornis leefde 160 miljoen jaar geleden, miljoenen jaren vóór de archaeopteryx. Hij leek geen asymmetrische veren gehad te hebben en was veroordeeld tot een leven aan de grond, zoals een gekortwiekte kip.
De eerste ‘dinovogels’ waren klein en licht van gewicht. Ze ontstonden veel vroeger dan de T. rex, ongeveer tussen 165 tot 150 miljoen jaar geleden’
Toch is het kort door de bocht om de archaeopteryx of de anchiornis voorouders te noemen van de moderne vogels. “Mogelijk zaten ook zij op een tak van de evolutie die uiteindelijk doodliep”, zegt Stein.
Wie vermoedelijk niet op die tak zat, was de asteriornis. Deze kleine dinovogel behoorde tot de groepen die de meteorietinslag, en de nasleep ervan, overleefden. Zijn fossiel werd in België gevonden, nabij Eben-Emael. Net als Trinity dateert het van 67 miljoen jaar geleden, 1 miljoen jaar vóór het dinotijdperk afliep. Asteriornis was een primitieve hoendervogel en wordt tot de stamboom van de moderne vogels gerekend.
Een dinokip lokt echter niet zo veel bezoekers naar een vernieuwde Boerentoren.