“Humaner? Dood door stikstofgas is foltering”
DOODSTRAF Voor het eerst is een terdoodveroordeelde met stikstofgas omgebracht. Een humanere methode, zegt de Amerikaanse staat Alabama. Dat veroorzaakt grote verontwaardiging. “Zelfs bij dieren passen we dat soms niet toe.”
Stikstof heeft zijn naam waarmaakt. In de staat Alabama in de VS werd Kenneth Eugene Smith geëxecuteerd door verstikking met stikstofgas. Hij stierf donderdag in de gevangenis van Atmore omstreeks halfnegen lokale tijd.
Jeff Hood, de predikant die Smith bijstond tijdens zijn laatste uren, verklaarde nadien aan de media dat de veroordeelde leek te vechten voor zijn leven. “Hij lag minutenlang te schokken. Er zat spuug op zijn masker, hij probeerde het los te rukken.” Volgens de gevangenisdirectie waren dat lichamelijke reflexen “die te verwachten waren”.
Alabama verdedigt de methode. De openbaar aanklager, Edmund LaCour, noemde het “de meest pijnloze en humane methode die we kennen”. Dat komt de staat op felle kritiek te staan.
Voor de terechtstelling hadden vier experts in de mensenrechten al geprotesteerd namens de Verenigde Naties. Zij schuwden daarbij de sterke bewoordingen niet. “Deze methode kan neerkomen op foltering”, zegt Margaret Sattertwaithe in een gesprek met
De Standaard via Whatsapp. “Ze is nog nooit toegepast op mensen. De terdoodveroordeelde werd als proefkonijn gebruikt. Zelfs voor dieren wordt de stikstofgasmethode in sommige gevallen onverantwoord genoemd, als ze zonder verdoving vooraf wordt gebruikt.”
‘Er is geen humane manier om mensen te executeren. Kenneth Smith is helemaal niet vredig ingeslapen” Justin Mazzola Amnesty International
Braaksel in de longen
De VN-experts hadden redenen om aan te nemen dat de betrokkene onnodig zou lijden. Dat vonden ze niet terug in het protocol dat Alabama over de procedure had opgesteld, want dat was volgens de experts bedroevend mager. Zij baseerden zich op een rapport van een Amerikaanse anesthesist, Joel Zivot, en een Britse professor mensenrechten, Jon Yorke, opgenomen in een klacht bij de VN over de zaak-Smith.
In dat rapport schrijven de twee dat het gedwongen doen inademen van stikstof via een masker, diverse moeilijkheden kan opleveren. De veroordeelde riskeert spasmen te krijgen en in de longen kan braaksel belanden. De betrokkene ervaart erge pijnen en kan stoppen met ademen, wat het proces nodeloos rekt. “Het is een dood die verschrikkelijk is om te ervaren en gruwelijk om te zien”, schrijven de twee.
Volgens Satterthwaite zijn er nog redenen om wat er is gebeurd in Alabama aan de kaak te stellen. “Om te beginnen heeft de rechter het oordeel van de jury om levenslang te geven, genegeerd, wat problematisch is. Bovendien hebben de VS diverse internationale verdragen ondertekend die inhouden dat ze afstappen van de doodstraf. Dat gaat daar lijnrecht tegenin.”
Ook de EU sloot zich bij de kritiek van de VN aan. De diplomatieke dienst noemde de executiemethode “bijzonder wreed” en herhaalde dat het in “alle omstandigheden” tegen de doodstraf is. In Europa is stikstofgas wel al gebruikt voor hulp bij zelfdoding.
De 59-jarige Smith werd in 1996 ter dood veroordeeld voor de huurmoord op een vrouw, die hij uitvoerde in opdracht van haar man, een dominee. Een eerdere poging om Smith te executeren, door middel van een dodelijke injectie, op 17 november 2022, werd gestaakt toen de uitvoerders geen geschikte ader in zijn arm vonden.
Tekort dodelijke injecties
Amnesty International (AI), dat al sinds 1977 ijvert voor de afschaffing van de doodstraf wereldwijd, veroordeelt wat er in Alabama gebeurd is. “Het gaat ons niet alleen om het gebruik van stikstofgas”, laat Justin Mazzola van de Amerikaanse afdeling van AI via mail weten. “Er is gewoon geen humane manier om mensen te executeren. Dat heeft de executie van donderdag opnieuw bewezen, wat Alabama ook beweert. Kenneth Smith is helemaal niet vredig ingeslapen.”
Het gebruik van stikstofgas is nieuw. Drie staten in de VS hebben het licht daarvoor op groen gezet.