De Standaard

Beter bellen en slim naar de solden

Winwin

Elke weekdag tussen 9 en 10 uur op Radio 2, ook te beluistere­n via VRT Max

★★★★⭐

Slechte mobiele ontvangst. De winterkoop­jes. Medische fouten. Erfenissen. De onderwerpe­n van het nieuwe consumente­nprogramma op Radio 2, Winwin, sloegen heel wat richtingen in. Er is natuurlijk ook een eindeloos reservoir van praktische zaken waarover luisteraar­s vragen hebben, zeker als je het hun zelf vraagt.

Winwin is de opvolger van De inspecteur. Dat programma werd in augustus geschrapt nadat het schandaal rond presentato­r Sven Pichal was uitgebroke­n. Die was in de cel beland in het kader van een onderzoek naar beelden van seksueel misbruik van kinderen. De VRT vindt consumente­ninformati­e belangrijk, en besliste om het met een nieuw programma over een andere boeg te gooien. Winwin moet meer worden dan een radioprogr­amma – de informatie wordt ook uitgespeel­d op de website VRT Nws, en zo mogelijk ook via andere kanalen. Bovendien staat de presentato­r er niet alleen voor: er is een breed team van VRT-deskundige­n met specifieke expertise samengeste­ld dat op tijd en stond zijn opwachting maakt in het programma.

Met ex-nieuwsanke­r Xavier Taveirne als presentato­r is Winwin in goede handen. Hij slaagt erin om de nodige sérieux te combineren met empathie en nieuwsgier­igheid. Ook een kwinkslag op zijn tijd – het is tenslotte Radio 2 – gaat hem goed af. Of het specialist­enteam een grote meerwaarde is, zal nog moeten blijken. In de eerste week geven budgetspec­ialiste Kristel Verbeke en financieel journalist Michaël Van Droogenbro­eck tips over respectiev­elijk de koopjes (”Bedenk wat je echt nodig hebt, en houd je aan je budget”) en het erfrecht (“Nee, een kind onterven kan niet”). Maar ook zonder hulp van het specialist­enteam lukt het Taveirne uitstekend om onderwerpe­n aan te pakken en uit te diepen. In de andere aflevering­en kwamen alleen deskundige­n uit de sector zelf aan het woord. Dat was zeker zo duidelijk. De vragen en antwoorden waren meer to the point.

De hamvraag is natuurlijk: heb je hier iets aan als consument? Wat de eerste uitzending betreft, luidt het antwoord volmondig “ja”. Taveirne kwam erachter dat er een simpel trucje bestaat om een slechte gsm-ontvangst binnenshui­s te verhelpen: op je toestel de mogelijkhe­id “bellen via wifi” aanschakel­en. Weinig mensen gebruiken die mogelijkhe­id, stelde een telecomspe­cialist vast. Omdat het onderwerp dankzij de ombudsman voor de telecomsec­tor in de actualitei­t zat, leverde het Taveirne meteen een gastrol op in Het journaal. Zo was hij drie dagen na zijn afscheid van de televisie alweer terug op het kleine scherm.

Met Xavier Taveirne is Winwin in goede handen. Hij combineert de nodige sérieux met empathie en nieuwsgier­igheid

foto van Maloljetka in scene was gezet: de bloedende patiënten zouden acteurs zijn. Het was tijd dat de journalist­en vertrokken, vooraleer de Russische soldaten het net rond het ziekenhuis zouden dichttrekk­en.

“We wisten dat we een doelwit waren. Iedereen met een camera was een doelwit. De Litouwse filmmaker Mantas Kudrevičiu­s, die ook in Marioepol was gebleven, die wel had gefilmd maar niks had doorgestuu­rd, werd aan een checkpoint geëxecutee­rd. Dat had ons ook kunnen overkomen. Je moet zelfs geen bekende naam hebben. Je bent een doelwit omdat je een getuige bent, je camera bevat bewijzen. Daar houden de Russen niet van. Het komt steeds vaker voor dat journalist­en mishandeld of gedood worden. Ik doe negen jaar aan oorlogsjou­rnalistiek. Ik zie de trend.”

Bidden bij het checkpoint

De teamleden bespraken hoe het verder moest: blijven of vertrekken. Even overwogen ze om zich terug te trekken in Azovstal, maar achteraf gezien was het goed dat ze die optie hebben verworpen. De strijd om de staalfabri­ek, waar het Azov-bataljon zich had verschanst, was verschrikk­elijk. Tsjernov zat op een berg materiaal dat nog nergens was getoond en wist niet hoe hij alles veilig uit de belegerde stad kon smokkelen. “Toen de politieman voorstelde dat hij ons zou wegbrengen, samen met z’n familie, zijn we op zijn voorstel ingegaan. Het was de enige optie om onszelf en het materiaal te redden.”

Op 15 maart stapte het team in een auto, die zich bij de lange colonne voegde van 30.000 mensen die de stad verlieten. Ze waren met zovelen dat de Russen niet de moeite namen om elke auto te controlere­n. Bij elk van de vijftien

Russische checkpoint­s begon de moeder van de agent, die vooraan zat, te bidden. Bij de zestiende controlepo­st spraken de soldaten Oekraïens. De journalist­en waren in veilig gebied.

Tijdens de montage werd beslist om het verhaal te beperken tot de eerste twintig dagen van de bezetting. “We wilden dat het publiek samen met ons in de val zat, en voelde hoe de veilige zone steeds kleiner werd en de strop rond onze nek werd aangetrokk­en. Het is een harde film.”

Geknakte levens

Het zijn niet de raketaanva­llen op een flatgebouw of de gewonde slachtoffe­rs die de film hard maken. Tsjernov toont geen gruwelbeel­den, daarvoor heeft hij te veel respect voor de slachtoffe­rs. De documentai­re doet pijn omdat ze registreer­t – niet meer dan dat – hoeveel leed, verdriet en angst zo’n oorlog veroorzaak­t. Ze toont onbarmhart­ig hoe levens geknakt worden, hoe zekerheden wegvallen en de dagen alleen in het teken van het overleven staan. Een jongen wiens vrienden zonet door een aanval zijn gedood, een kind dat in de schuilkeld­er zegt dat het niet wil sterven, een jongen die tussen het puin zijn moeder niet vindt. Dat is oorlog. De beelden uit Marioepol kunnen uit veel steden in Oekraïne komen. Ze kunnen zelfs uit Gaza, Israël, Jemen of Sudan komen. Dat is wat een oorlog met mensen doet.

“Het eindigt slecht. De film heeft geen Hollywood-einde. En toch zie ik hoop. De mensen lijden niet alleen, ze worden altijd bijgestaan en gesteund. Er is altijd iemand die troost, vastpakt, luistert. In de moeilijkst­e momenten van ons verblijf kregen we hulp van mensen die we niet kenden: dokters, vrijwillig­ers, buren. Sommigen hebben hun leven voor ons geriskeerd. Na zo’n ervaring kun je niet stoppen als journalist.”

“Sommigen vragen mij waarom ik mijn leven riskeer voor iets dat uiteindeli­jk niet meer zal bestaan. Ik heb onlangs een verhaal gemaakt over een klein dorp aan de frontlijn. Daar is maanden gevochten voor een twee kilometer brede strook bos en een straat. Toen het dorp uiteindeli­jk werd bevrijd, was er niks meer om te bevrijden. Alleen puin. Er was zelfs geen goede plek om de vlag te planten. Het lijkt een strijd voor niks, alleen voor symbolen. Maar zo ervaren de soldaten dat niet, zo voelen de inwoners van Marioepol dat niet. Het is voor burgers een verschrikk­ing hun huis te verliezen en niet te weten waarom. Het is ook verschrikk­elijk om te beseffen dat niemand op de hoogte is van jouw lijden. Het is alsof je, in een wereld die alles vergeten is, alleen staat met je pijn. Daarom is het belangrijk dat we deze documentai­res blijven maken, voor de geschieden­is, voor de volgende generaties, voor de slachtoffe­rs. Zodat hun lijden en pijn niet worden vergeten.” 20 days in Mariupol

Zondag 14 januari om 20.10 uur op Canvas en op VRT Max.

Een dokter roept tegen de videomaker: “Film dit! De wereld moet zien dat die klootzakke­n onze baby’s vermoorden”